Sarny są najpowszechniejszymi jeleniowatymi występującymi na terenie Polski. Wyróżniają je niewielkie rozmiary. Wbrew pozorom sarna nie jest żoną jelenia, a osobnym gatunkiem, który możesz spotkać w całym kraju. Sprawdź, jak w myśliwskiej i przyrodniczej nomenklaturze nazywa się samiec sarny i co go wyróżnia spośród innych jeleniowatych, które spotyka się w polskich lasach.

Sarna – opis gatunku

Sarna to gatunek ssaka, który należy do rodziny jeleniowatych. Jest parzystokopytna i zaliczana do zwierzyny łownej na terytorium Polski. W kraju spotkać można przede wszystkim sarnę europejską, która swoim obszarem bytowania obejmuje również pozostałą część Europy, a także Azję aż do obszaru, na którym częściej spotyka się sarnę syberyjską.

Miejsce bytowania – biotop sarny

Jako gatunek sarna zasiedla przede wszystkim zarośla, obszary równinne, o ile porastają one trawami, a także lasy liściaste i mieszane. Raczej nie spotyka się jej w lasach wyłącznie iglastych, jako że żywi się m.in. liśćmi. Nie jest spotykana też w bardzo gęstym zadrzewieniu.

Wybiera raczej lasy rzadkie, z wygodnymi zagajnikami, w których może się schronić. W niektórych obszarach wyróżnia się też odmianę polną, która przyzwyczaiła się do bytowania na polach uprawnych.

Sarna – wygląd

Sarny cechuje wyraźny dymorfizm płciowy, co oznacza, że samiec sarny jest po prostu większy od samicy. Zwierzęta te ważą do ok. 40 kg i mogą dorastać do 90 cm w kłębie przy długości ciała ok. 140 cm, obejmującej również krótki ogon. Zwierzę jest więc średniej wielkości, szybkie, smukłe, o wysokich, szczupłych nogach. 

Wybarwienie sarny zależy od okresu w roku. Latem jest rdzawobrązowe. Z kolei zimą może być brązowe lub żółte z siwym nalotem, co stanowi szatę zimową, bardziej odporną na mróz, a także ułatwiającą kamuflaż.

Białe plamki u sarny

Cechą charakterystyczną zarówno u samca sarny, jak i samicy jest biała plama na pośladkach. Czasem zachodzi ona również na ogon, który jest biały od spodu. Z kolei młode aż do ukończenia szóstego tygodnia życia mają trzy rzędy białych plamek po obu stronach tułowia.

Rozmnażanie i życie stadne saren

Sarny żyją w stadach zwanych rudlami, ale łączą się w nie zazwyczaj jesienią. Wiosną samice szukają ostoi, w której mogłyby wydać na świat potomstwo i je chronić przez pierwsze tygodnie. Koza przechodzi ruję dwukrotnie – najpierw letnią, w okresie mniej więcej od lipca do sierpnia, a potem, jeśli nie zaszła w ciążę, zimową. Ta trwa od listopada do grudnia. 

Czym jest ciąża utajona?

Młode rodzą się zawsze w maju i czerwcu. Samica, która zachodzi w ciążę podczas letniej rui, ma zdolność do przechodzenia ciąży utajonej. To oznacza, że zarodek przez pierwsze pięć miesięcy nie rozwija się, choć żyje w jej drogach rodnych.

Po narodzinach koza nie przebywa z potomstwem, tylko zostawia je samo, aby uchronić przed drapieżnikami. Młode przez pierwsze dwa tygodnie nie ma zapachu, a matka wraca do niego tylko na karmienie.

Samiec sarny – co go wyróżnia?

Samiec sarny zazwyczaj jest o ok. 10% większy od samicy. Wyróżnia go oczywiście poroże. W okresie od późnej jesieni do wiosny zrzuca on parostki, dlatego też na pierwszy rzut oka amator może mieć trudność, aby odróżnić kozła sarny od kozy. Pomaga tutaj dokładna obserwacja sylwetki, a także obszaru bytowania i zachowania zwierzęcia.

Sarna a jeleń – różnice

Kwestia nazewnictwa jest tutaj istotna, bo wiele osób uważa, że samcem sarny jest po prostu jeleń. Tymczasem są to dwa osobne gatunki, które różnią się przede wszystkim rozmiarem – sarna jest o wiele mniejsza od jelenia. Występuje również o wiele liczniej, bo populacja saren w Polsce wynosi prawdopodobnie nawet ok. 890 tysięcy, podczas gdy jeleni jest około 120 tysięcy.

Jak się nazywa samiec sarny?

Warto wiedzieć, jak się nazywa samiec sarny. Oczywiście, w przypadku dzieci używane są uproszczone określenia takie jak mąż sarny, nie jest to jednak poprawne z punktu widzenia biologii. Dorosły samiec sarny, z uwagi na swoje poroże, nazywany jest zazwyczaj rogaczem albo szóstakiem, o ile jego parostki mają odpowiedni kształt.

Jak się nazywa samiec sarny w żargonie myśliwskim? Bardzo często mówi się na niego sarniak, ale tylko w przypadku dorosłych osobników.

Najczęściej używane i najbardziej rozpowszechnione jest jednak określenie kozioł. Stanowi on uzupełnienie pozostałych nazw, bo samica nazywana jest kozą, a młode – koźlęciem. Niekiedy młode osobniki nazywane są też koziołkami. Sarna, jak widać, ma wiele nazw!

Dorosły samiec sarny – poroże

Poroże samca sarny nazywane jest parostkiem. Co roku późną jesienią kozioł sarny zrzuca parostki, a w okresie mniej więcej czterech miesięcy wyrastają mu nowe tyki z odnogami. Zazwyczaj odnogi są trzy.

Kolor parostków – od czego zależy?

Parostki rosną do mniej więcej marca, a kiedy ich wzrost jest zakończony, kozioł je ściera, zwykle o drzewa i krzaki. Wtedy mają one białą barwę kości. Powtórnie koloru nabierają dopiero w momencie, gdy kozioł sarny ociera nimi o gałęzie i pnie drzew.

Z tego powodu parostki kozłów, które żyją w otoczeniu dębów i olch, są ciemne. Jeśli samiec sarny żyje w lesie mieszanym – poroże jest ciemniejsze niż u tego, który żyje w lesie liściastym. Kozły żyjące w populacjach polnych mają zwykle jasne parostki.

Kozioł sarny i jego zwyczaje

Niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, że dorosły samiec sarny jest zwierzęciem – jak na roślinożercę – stosunkowo agresywnym. Przede wszystkim jest bardzo terytorialny i uparcie broni swojego obszaru, który zajmuje wiosną.

Jedynie młode samce, które przebywają w niewielkich stadach, są w stanie zaakceptować się nawzajem – zazwyczaj do momentu, kiedy u kóz zaczyna się ruja.

Okres rui u saren

W okresie rui kozioł sarny walczy z innymi przedstawicielami tej samej płci. W ten sposób każda rujna koza wybiera sobie jednego samca, którego może np. nawoływać szczekaniem.

W czasie godów zawsze jeden kozioł wybiera jedną kozę, którą zapładnia i z którą przebywa przez kilka dni. Po okresie zapłodnienia samica wraca do rudla, zaś kozioł dołącza do niego dopiero jesienią, najczęściej po drugiej, zimowej rui.

Hierarchia wśród kozłów

Warto wiedzieć, że samiec sarny jest zwierzęciem uznającym hierarchię w stadzie. Młode osobniki często ustępują starszym, nawet nie stając z nimi w szranki. Co więcej, im młodszy kozioł, tym więcej szczeka, najczęściej w celu przywołania samicy albo przestraszenia innego samca, który przebywa na jego terytorium. Z kolei dorosły, starszy kozioł sarny szczeka krótko i rzadko.

Samiec sarny ma przynajmniej kilka różnych nazw. Dla dzieci jest to mąż sarny, dla myśliwych – sarniak, a dla reszty świata – po prostu kozioł. Ten niewielki jeleniowaty samiec zachowuje się często w sposób, którego się po nim nie spodziewasz.

Nigdy nie podchodź do zwierzęcia, które przebywa na wolności. Pamiętaj, że zaniepokojone może uciec, ale w razie potrzeby stanie też do obrony terytorium.

Sarna europejska, bo to ona zazwyczaj występuje na terytorium Polski, wyróżnia się już na pierwszy rzut oka. Niewiele osób jednak jest w stanie dokładnie opisać, jak wygląda sarna i jakie ma zwyczaje. Poznaj bliżej tego niezwykłego przedstawiciela zwierzyny płowej w Polsce i dowiedz się, jakie są różnice między sarną a jeleniem.

Sarna – co to za ssak?

Sarna należy do rodziny jeleniowatych, jednak jeleń nie jest jej najbliższym krewnym. Według przeprowadzonych badań genetycznych najbliżej spokrewniony z sarną jest… łoś! Samiec sarny nazywany jest kozłem, samica – kozą, a młode – koźlęciem.

Sarna europejska

Sarna europejska powszechnie występuje w Polsce, ale nie tylko – jest obecna również w reszcie Europy, a także Azji. Zasiedla przede wszystkim lasy, równiny, pola uprawne, a także zarośla. Jest w stanie bytować na wysokości do 2400 metrów nad poziomem morza.

Sarna jest stosunkowo nieduża, zwłaszcza w porównaniu do jelenia. Dorasta do 90 cm wysokości, ma krótki ogon, zwykle biały od spodu. Waży maksymalnie do 35 kg, przy czym kozy są nieco lżejsze. Zazwyczaj sarna europejska żeruje we wczesnych godzinach porannych aż do południa, jednak w niesprzyjających warunkach może pożywiać się również nocą. Kozły sarny są agresywne, co wynika z ich terytorialności.

Sarna syberyjska

Sarna ta jest spokrewniona z gatunkiem europejskim, ale w naturze żyje przede wszystkim w Azji, w tym w Kaukazie. Niewielkie populacje były sprowadzane również do Polski na początku XX wieku, jednak wyginęły. Obecnie uważa się, że odrębna pod kątem genetycznym grupa wędruje również w okolicach wschodniej Polski.

Czym wyróżnia się sarna syberyjska?

Przede wszystkim bytuje ona tam, gdzie nie brakuje roślinności, czyli na stepach oraz równinach, zwłaszcza na polach uprawnych. Można spotkać ją również w górach – świetnie radzi sobie na wysokościach, które nie przekraczają zwykle 2000 metrów nad poziomem morza. Sarny syberyjskie są nieco większe od europejskich – a przede wszystkim dłuższe nawet o pół metra! Parostki u kozła sarny są większe, bardziej wydatne i rozgałęzione. Świetnie radzi sobie w nieprzyjaznym klimacie. Jest też aktywna przez całą dobę, zależnie od pory roku i panujących warunków. 

Sarna europejska – charakterystyka

Sarna w Polsce nie należy do gatunków zagrożonych. Zwierzę to występuje powszechnie na terenie całego kraju, choć większa populacja jest dostrzegalna przede wszystkim w województwach zachodnich. Sarna żyje zazwyczaj maksymalnie do 12 lat, jednak z uwagi na zagrożenia ze strony drapieżników i myśliwych jej średnia życia jest zwykle krótsza. Zwierzę to ma smukłe ciało osadzone na wysokich nogach. Sierść zmienia barwę – latem jest czerwonobrązowa, zaś zimą siwawa z odcieniem brązu lub żółci. Na pośladkach znajduje się biało-żółta plama.

Samica sarny

Samica sarny, zwana również kozą, jest nieco lżejsza od samca – zwykle jest to różnica na poziomie od 10 do 20%. Samice są bezrogie. Co ważne, gdy zwierzęta łączą się w większe stado, przewodzi mu właśnie najbardziej doświadczona, najczęściej też najstarsza z samic.

Kozioł sarny

Kozioł sarny jest zwykle większy od samicy, co oznacza, że gatunek wyróżnia dymorfizm płciowy. U samców pojawia się poroże zwane również parostkami. Są to tyki zakończone odnogami. Kozioł zrzuca poroże późną jesienią, a wiosną wyrasta mu nowe – zwykle tyka ma po trzy odnogi. Z tego względu dorosłe kozły zwane są szóstakami. 

Sarna – rozmnażanie

Sarna osiąga dojrzałość płciową mniej więcej w wieku 2 lat. Zdarza się jednak, że kozły rozmnażają się znacznie później, choć kozy zwykle już w tym momencie mają pierwsze potomstwo. Okres godowy w przypadku saren nazywany jest po prostu rują. Występuje, co wyjątkowe u jeleniowatych, wyłącznie latem, w okresie od połowy lipca do mniej więcej końca sierpnia.

W tym okresie kozły toczą walki o terytorium. Jednocześnie kozy, aby zwołać samce, w charakterystyczny sposób szczekają.

Ciąża sarny

Ciekawym zagadnieniem jest ciąża u sarny europejskiej. Sarny to jedyne jeleniowate, które mają ciążę przedłużoną, trwającą 10 miesięcy.

Skąd bierze się różnica w długości ciąż saren?

Wynika to z prostego mechanizmu dostosowania zwierząt do okresu, w którym łatwiej jest zdobyć pożywienie. Kozy kocą się mniej więcej w maju albo czerwcu, bo wtedy jest dostępny pokarm. Również o wiele łatwiej jest im schować koźlęta, na przykład w zagajnikach, zaroślach czy wysokiej trawie. Z tego względu u kóz zapłodnionych w rui letniej dochodzi do około pięciomiesięcznej ciąży utajonej. Jest to okres, w czasie którego zarodek istnieje, żyje, ale nie rozwija się.

Poród i wychowanie koźląt

Koźlęta rodzą się zwykle w okresie od maja do czerwca. Jedna koza jest w stanie urodzić do trzech młodych, choć mioty zwykle bywają nieco mniej liczne. Co ciekawe, samice karmią młode przez pierwsze dni i tygodnie, ale nie nawiązują z nimi silniejszych więzi. Jest to związane z kolejnym mechanizmem obronnym. Koźlęta tuż po narodzinach nie mają żadnego charakterystycznego zapachu, dzięki czemu są o wiele mniej narażone na ataki drapieżników. Matki zostawiają je same i wracają wyłącznie na czas karmienia mlekiem. Z tego powodu nie należy dotykać pozostawionych koźląt – jeśli matka wyczuje obcy zapach, może je porzucić.

Jak rozwijają się koźlęta?

W drugim tygodniu życia sarny zaczynają jeść pokarm roślinny i zdobywają zdolność sprawnego biegania. Wtedy samica dołącza z nimi do stada, a więzi rodzinne zacieśniają się. Koźlęta aż do szóstego tygodnia życia mają charakterystyczne ubarwienie z trzema rzędami małych, białych plam po obu stronach tułowia. Zazwyczaj przy matce zostają do roku.

Co jedzą sarny?

Sarny to typowi roślinożercy. W naturze żywią się przede wszystkim tym, co spotykają w otoczeniu, a więc liśćmi i trawami. Jesienią nie stronią od grzybów, chętnie też sięgają po zioła. Na polach zjadają uprawy, czym powodują niemałe straty.

Sarna a jeleń – różnice

Po pierwsze różnica między sarną a jeleniem tkwi oczywiście w rozmiarze. Podczas gdy sarny dorastają do 90 cm i osiągają masę ciała do 35 kg, jelenie mogą ważyć nawet do 210 kg i dorastać do 140 cm. Co więcej, u byków, czyli samców jeleni, pojawia się poroże zwane wieńcem, które jest bardzo duże i rośnie wraz z wiekiem. Byki zrzucają wieńce wczesną wiosną. Z kolei kozły, czyli samce sarny, mają parostki – niewielkie poroże zrzucane późną jesienią.

Jak żyją sarny a jak jelenie?

To jednak nie wszystkie różnice, które można opisać. Sarna zazwyczaj żyje w okresie jesienno-zimowym w małych stadzie zwanym rudlem. Wiosną kozy zajmują własne ostoje, a następnie na przełomie lipca i sierpnia rozmnażają się, a potem zostają w wybranych miejscach, aby odchować młode. Kozły nie żyją z kozami w stadach, tylko wędrują samotnie.

Dla odmiany jelenie żyją w dużych stadach, które z powodu rozmiaru zwane są również chmarami. Jedna chmara jest zwykle jedną rodziną, co oznacza, że znajdują się w niej osobniki spokrewnione. Jedynie młode byki bez przynależności do chmary wędrują w mniejszych grupach aż do rykowiska, które trwa pod koniec września i w październiku. 

Sarna jako zwierzę łowne w Polsce

W Polsce przebywa mniej więcej 830 tysięcy zwierząt tego gatunku. Co za tym idzie, sarna zaliczana jest do zwierzyny płowej, co oznacza, że jest zwierzyną grubą łowną. Gatunek ten objęty jest okresami ochronnymi. W efekcie można polować na niego w określonym czasie:

• kozioł sarny jest narażony na kule myśliwych w okresie od 11 maja do 30 września;
• na kozy i koźlęta poluje się od 1 października do 15 stycznia.

Dodatkowo sarna ma też naturalnych wrogów w niektórych drapieżnikach. Chętnie polują na nią wilki, rysie, a także niedźwiedzie. Niestety, rosnąca populacja bezdomnych, zdziczałych psów, a także zwierząt puszczonych samopas w lesie również przyczynia się do śmierci saren.

Sarna – po co na nią polować?

Przede wszystkim polowania na sarny są organizowane w ramach trzymania w ryzach populacji tego gatunku w Polsce. Obecne w nadmiarze w naturze sarny uważane są powszechnie za przyczynę strat w roślinności, zwłaszcza uprawnej. Istnieje jednak sporo badań, które temu zaprzeczają. Dodatkowo sarny mogą też roznosić niektóre choroby.

Zazwyczaj jednak na sarny poluje się dla uzyskania konkretnych trofeów. Są nimi:

• parostki – trofeum przede wszystkim dla myśliwego;
• skóry – wyrabia się z nim zamsz, używany potem do produkcji torebek czy butów;
• mięso – sarnina jest uważana za przysmak z uwagi na bardzo delikatną strukturę.

Sarna nie jest, wbrew obiegowej opinii, samicą jelenia, a odrębnym gatunkiem z tej samej rodziny jeleniowatych. To właśnie ją spotyka się przede wszystkim na polach, rzadziej w lasach. Teraz już wiesz, jak rozpoznać sarnę i jakie to zwierzę ma zwyczaje. Pamiętaj, aby nigdy nie podchodzić do młodych koźląt leżących w wysokiej trawie – ich matka jest prawdopodobnie w pobliżu!

Żona jelenia – tak chyba najłatwiej zapamiętać, kim jest łania. Warto uściślić, że łanią nazywany jest osobnik rodzaju żeńskiego jeleniowatych, do których zalicza się daniele i jelenie. Sprawdź, gdzie mieszka łania, jak wygląda i jakie cechy wyróżniają ją na tle sarny.

Jeleń – opis gatunku

Niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, że również jeleń nie jest jednym gatunkiem, a raczej rodzajem ssaka, należącym do podrodziny jeleni. W tej formie obejmuje swoją obecnością nie tylko Europę łącznie z Polską, ale również Azję, Afrykę i Amerykę, głównie Północną.

Gatunki jelenia

W ramach badań udało się określić systematykę tej rodziny ssaków. Do jeleni w ten sposób zaliczyć można:

• jelenia wschodniego (Cervus nippon) – znanego również pod nazwą sika;
• jelenia szlachetnego (Cervus elaphus);
• jelenia kanadyjskiego (Cervus canadensis) – znanego jako wapiti, który przez długi czas uznawany był za podgatunek jelenia szlachetnego;
• jelenia białowargiego (Cervus albirostris) – zwanego również jeleńcem białowargim;
• jelenia kaszmirskiego (Cervus hanglu) – znanego jako hanguł.

Co ciekawe, w większości jelenie te dzielą się na dodatkowe podgatunki zależnie od tego, w jakim miejscu akurat przebywają.

Jelenie w Polsce

W Polsce obecni są przedstawiciele kilku gatunków jelenia. Przede wszystkim jest to jeleń szlachetny, który dzieli się na następujące podgatunki:

• bieszczadzki – bytuje głównie w Bieszczadach, uznawany jest za największego i zdecydowanie najsilniejszego;
• mazurski – obszarem występowania są Mazury;
• pomorski – występuje przede wszystkim na Pomorzu;
• wielkopolski – przebywa głównie w Wielkopolsce.

Jeleń wschodni w Polsce

W Polsce spotkać można również nielicznych przedstawicieli jelenia wschodniego, zwanego siką. W naturze zwierzęta te występują przede wszystkim na obszarze Syberii i Tajwanu.

Pod koniec XIX wieku gatunek został przewieziony w okolice Elbląga oraz Pszczyny. Obecnie rzadko kiedy można go spotkać w naturze, jest przede wszystkim hodowany na fermach. Pozyskuje się z niego:

• mięso;
• skóry;
• poroże.

Jest też wypuszczany w kontrolowany sposób do środowiska w celu organizacji polowań.

Jeleń – wygląd samca i inne cechy

Jelenie szlachetne mają tak zwany wieniec, który jest rodzajem poroża z okrągłą tyką i zróżnicowaną liczbą odnóg, zależną od wieku samca. Największe z zasady jest poroże samca w wieku od 11 do 14 lat, wyhodowane w okolicach lata.

Byki bytujące przede wszystkim w okolicach górskich, czyli Bieszczadach, mają poroże cięższe od innych podgatunków obecnych w Polsce. Z kolei łania nie ma poroża wcale.

Rozmnażanie jeleni

Łania już po drugim roku życia jest w stanie się rozmnażać. Zaloty odbywają się w trakcie rykowiska, które zwykle przypada na późne lato i wczesną jesień. Po ok. 7–8 miesiącach ciąży łania rodzi zwykle jedno do dwóch cieląt. Wycielenia przypadają zwykle na okolice maja.

Młode po kilku dniach wędrują razem ze stadem, początkowo karmione mlekiem matki, z którego rezygnują mniej więcej w okolicach 10. miesiąca życia. Pomimo tego młode osobniki pozostają przy matkach nawet do trzeciego roku życia. Podczas pierwszej jesieni ich życia z futra znikają im charakterystyczne, białe plamki.

Co ciekawe, jeleń wschodni i szlachetny mogą się krzyżować. To powoduje, że łanie i byki są często trudno rozpoznawalne i niełatwo przyporządkować je do konkretnego podgatunku. 

Odstrzał jeleni w Polsce

W Polsce żyje około 200 tysięcy jeleni. Są one uważane za grubą zwierzynę łowną, na którą poluje się dla trofeów (poroża), a także skóry i mięsa. Zwierzęta te objęte są również okresami ochronnymi. Na przykład, na łanie nie można polować poza okresem od 1 września do 15 stycznia.

Sarna a łania – różnice

Jednym z podstawowych błędów jest niedostrzeganie różnicy między sarną a łanią. Tymczasem nie są to dwa określenia na samicę. Sarna to nazwa gatunku. W jego przypadku samica nazywana jest po prostu kozą.

Z kolei łania to samica jelenia, ale nie tylko. Niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, że łanią nazywana jest również samica daniela, czyli gatunku pokrewnego, również należącego do rodziny jeleniowatych.

Dlaczego większość ludzi myli sarnę z łanią?

Trudność w zauważeniu różnic między sarną a łanią dotyczy nie tylko osób, które nie interesują się tą tematyką. Jest to powszechny błąd na przykład w książkach dla dzieci.

Dotychczas różnice między nazwami samic znane były przede wszystkim środowisku leśników, przyrodników czy myśliwych. Obecnie wiedza ta się upowszechnia, co jest efektem większego zainteresowania przyrodą i ekologią.

Wygląd i rozmiary

Samice jelenia, czyli łanie, dorastają do maksymalnie 120 cm i osiągają wagę do 150 kg. Tymczasem kozy, czyli samice saren, rosną do maksymalnie 90 cm i osiągają masę ciała do 50 kg. Różnica jest więc bardzo duża! 

Samica jelenia – wygląd

Łania jest nieco mniejsza od samca – gatunek ten cechuje dymorfizm płciowy. Zależnie od gatunku łanie mogą osiągać masę ciała do mniej więcej 110 kg przy stadzie, które żyje w dobrych warunkach i przy wielości źródeł pożywienia.

Co wyróżnia samicę jelenia? Oczywiście nie ma ona poroża. W przypadku jelenia szlachetnego – podgatunku europejskiego – samice są brunatne (rdzawe latem, siwawe zimą) z ciemnym wierzchem głowy, szyją i podbrzuszem. W przypadku jeleni wschodnich ciało jest brunatne z białymi znaczeniami na spodzie i cętkami na tułowiu.

Łania – pochodzenie nazwy

Warto wiedzieć, jaką historię ma określenie łania. Choć na to nie wygląda we współczesnym języku polskim, łania pochodzi od… jelenia. Wbrew pozorom w językach prasłowiańskich oba te słowa miały ten sam człon.

Najpierw powstał jeleń, a od niego żeński odpowiednik słowa, czyli łania. Choć może się to wydawać nietypowe, łania powstała od jelenia na takiej samej zasadzie, jak pani od pana!

Wiesz już, jak wygląda żona jelenia i dlaczego nie jest to sarna. Łania jest w rzeczywistości większa nawet od kozła, czyli samca sarny. Ta wiedza pozwoli ci rozpoznać zwierzęta na pierwszy rzut oka, tak że nie będziesz mieć wątpliwości związanych z ich identyfikacją.

W zamierzchłej przeszłości na terenach Polski spotkać można było takie duże dzikie koty jak lamparty, jaguary czy lwy jaskiniowe. Dziś jedyne rodziny kotowatych, na które możesz natknąć się na spacerach po lesie lub puszczy, to rysie i żbiki. A jednak małe koty domowe również mają w sobie wiele z nieposkromionych drapieżników! Czym różnią się dzikie koty w Polsce od twojego pupila? Które cechy zwierzaków przypominają o pokrewieństwie tych kocich gatunków?

Gatunki dzikich kotów w Polsce

Zanim opowiemy o podobieństwach i różnicach pomiędzy udomowionymi i żyjącymi na wolności drapieżnikami, warto bliżej poznać 2 gatunki dzikich kotów w Polsce.

Poznaj bliskiego kuzyna dachowców, czyli żbika europejskiego

Żbiki to zwierzęta niewiele większe od popularnych w Polsce kotów domowych. Osiągają one ok. 43–90 cm długości i ważą zwykle do 10 kg. Podobne rozmiary i masę ciała mają niektóre koty hodowlane, np. rasy maine coon lub koty brytyjskie. Żbiki możesz obecnie spotkać na terenach województw podkarpackiego i małopolskiego. Żyją one na obrzeżach lasów liściastych i mieszanych.

Żbiki są samotnikami

Zwierzęta te najbardziej aktywne są późnym popołudniem i o świcie. To wtedy odbywają polowania, obchodzą swój rewir i znaczą teren. Jest to dla nich niezwykle ważne, gdyż te dzikie koty są samotnikami. Żbiki żywią się swoimi zdobyczami, czyli małymi ptakami, gryzoniami, kretami i zającami. Sierść żbików jest gęsta, żółtawoszara z wyraźnymi ciemnymi pręgami. Te polskie dzikie koty podlegają ścisłej ochronie w naszym kraju.

Rysie, czyli największe koty w Polsce o bardzo małej populacji

Drugim gatunkiem dziko żyjącym w Polsce jest ryś. Ssaki te średnio osiągają 55-75 cm długości i ważą do 30 kg. Futro rysia jest gęste, żółtopomarańczowe. Na całej długości ciała widoczne są ciemne cętki – ciemny jest także koniec ogona oraz charakterystyczne „pędzelki” na uszach.

Te dzikie, duże koty występują m.in. na terenie Puszcz Białowieskiej, Augustowskiej i Knyszyńskiej oraz w Karpatach. Obecnie liczebność wszystkich rysi w Polsce szacowana jest na ok. 200 sztuk.

Co wspólnego mają dzikie zwierzęta i koty domowe?

Czy twój kociak ma wiele wspólnego z dzikimi kotami w Polsce? Być może, kiedy patrzysz na drzemiącą właśnie na kanapie puchatą kulkę, wydaje ci się, że nie.

To jednak tylko pozory:

• Tak jak dzikie koty w Polsce, tak samo twój mruczek ma przecież wrodzony instynkt łowcy! Czy wiesz, że każdy dziko żyjący kot jest na tyle drapieżny, że na polowanie wyrusza nawet kilkadziesiąt razy dziennie? Tak samo aktywne bywają również bezdomne koty. W domu możesz pomóc kociakowi zaspokoić jego instynkt w formie zabawy. Sprawdzą się w tym celu nakręcane myszy, kłębki wełny, małe piłeczki albo zabawki-wędki, którymi zachęcisz pupila do większej aktywności.
• Wszystkie dzikie koty w Polsce odznaczają się terytorializmem. To samo dotyczy również zwierzaków domowych. Jak przedstawiciele występujących w Polsce ras znaczą swój teren i ostrzegają obcych przed wtargnięciem w jego granice? Najczęściej przy pomocy zapachów! Popularne jest znaczenie terenu moczem, ale też poprzez drapanie czy pocieranie. To dlatego kanapa lub krzesła w twoim domu noszą ślady pazurów pupila!
• Wszystkie koty, poza żyjącymi w stadach lwami, to samotnicy. Zwierzęta te lubią spędzać większość czasu jedynie we własnym towarzystwie. Kiedy więc twój pupil ucina sobie drzemkę w najdalszym zakątku domu albo nie ma ochoty na wspólną zabawę, nie obrażaj się!

Najbardziej popularne koty domowe w Polsce

Zastanawiasz się, które z ras kotów domowych są najpopularniejsze w Polsce? Najczęściej w mieszkaniach spotkać można, przypominającego swoim wyglądem dachowca, kota europejskiego. Jak wszystkie rasy hodowlane, wywodzi się on od najwcześniej udomowionych kotów nubijskich. Kot europejski ma krótką sierść, której umaszczenie może przybierać różne barwy. Jest inteligentny, towarzyski i odporny na większość chorób. Koty europejskie to zwierzęta nieduże – ich waga sięga do ok. 4 kg.

Koty perskie

Na drugim miejscu pod względem popularności znajdują się w Polsce koty perskie. Uwielbiają one spędzać czas na drzemkach – najlepiej na kolanach właściciela. Na ogół koty perskie są przyjazne i łagodne. Mają jednak skłonność do chorób układu oddechowego. Ich długa sierść wymaga także codziennej pielęgnacji.

Sfinksy

Trzecia najbardziej popularna w Polsce rasa kotów to sfinksy! Nie mają one futra – zamiast niego ich skórę pokrywa jedynie delikatny meszek. Z tego powodu sfinksy mogą, częściej niż przedstawiciele innych ras, zapadać na choroby skórne. Jeśli zdecydujesz się na hodowlę sfinksa, chroń swojego pupila przed silnym słońcem, które mogłoby poparzyć jego ciało. W zamian zyskasz inteligentnego przyjaciela, uwielbiającego spędzać czas w twoim towarzystwie.

Koty domowe z dzikimi kotami w Polsce wbrew pozorom łączy wiele wspólnych cech. Warto pamiętać o tym, kiedy zdecydujesz się przygarnąć pod swój dach zwierzaka tego gatunku. Łatwiej będzie ci wówczas zrozumieć jego zachowanie i zaspokoić potrzeby ulubieńca.

Wiele zwierząt żyjących w morzach i oceanach do dziś pozostaje zagadką dla ludzi. Jeden z bardziej tajemniczych gatunków to także konik morski. To specyficzne zwierzę pływające pionowo jest jednak zagrożone wyginięciem. Sprawdź, jak wygląda konik morski, czym się żywi i gdzie występuje. Dowiedz się też, czy na pewno jest rybą!

Czy konik morski to ryba?

Odpowiedź na pytanie, czy konik morski to ryba, interesuje chyba wszystkich, począwszy od dzieci, a skończywszy na dorosłych. Faktycznie, wszystkie gatunki pławikoników zaliczane są do rodziny ryb igliczniowatych, więc konik morski również jest rybą. Tym, co go wyróżnia, jest jednak słabe przystosowanie do pływania. Zwierzęta te zwykle zaczepiają się ogonem o wystające krawędzie rafy. Przemieszczają się w wodzie charakterystycznymi skokami. Robią to zawsze w pozycji pionowej, a nie poziomej, jak reszta ryb.

Konik morski – opis

Konik morski występuje przede wszystkim w wodach oceanicznych, choć istnieją nieliczne gatunki, które można spotkać również w wodach słodkich. Ulubionym środowiskiem ryby są dobrze zagospodarowane obszary rafy koralowej albo podwodne zarośla, zwłaszcza te złożone z gatunków roślin o długich liściach. Umożliwiają one zaczepienie się ogonem w jednym miejscu, a jednocześnie ułatwiają pobieranie pokarmu.

Jak długo żyją koniki morskie?

Konik morski może żyć do kilku lat. W niewoli dożywa najwyżej do sześciu. Jest w stanie się rozmnażać już między 5. a 12. miesiącem życia. Zależy to przede wszystkim do reprezentowanego gatunku.

Jak wygląda konik morski?

To, jak wygląda konik morski, zależy przede wszystkim od odmiany, którą masz na myśli. Wszystkie z nich mają jednak pewne wspólne cechy. Ich ciało o esowatym kształcie przypomina konika szachowego, stąd też nazwa tych zwierząt. Pomimo że konik wodny jest rybą, nie ma łusek, a na jego skórze pojawiają się tylko charakterystyczne wyrostki i kolce. Pysk jest pozbawiony zębów, z otworem gębowym, który może powiększać się przy pobieraniu pokarmu. Ma charakterystyczny, rurkowaty kształt. 

Jak odróżnić samca konika morskiego od samicy?

Konik morski nie ma płetwy ogonowej – zamiast niej występuje długi, czepny ogon. Zwierzę dysponuje dwiema niewielkimi płetwami grzbietowymi, zlokalizowanymi niedaleko głowy, a także jedną piersiową, która porusza się z dużą prędkością. Konik morski może mierzyć od 1,5 cm do nawet 35 cm. 

Dymorfizm płciowy jest wyraźnie zaznaczony u większości gatunków. U samca występuje bowiem specjalna torba lęgowa, zlokalizowana nieco pod brzuchem.

Konik morski – gatunki

W sumie wyróżnić można ponad 50 gatunków koników morskich. Najciekawszymi z nich są:

• Hippocampus ingens – żyjący w Pacyfiku konik morski to jeden z większych przedstawicieli tych ryb. Ma czerwone (rzadziej żółtawe) ubarwienie ze znaczeniami;
• Hippocampus erectus – zwany też konikiem plamistym, żyje w Atlantyku i ma charakterystyczne, koronkowe wypustki na pysku. Z jego ciała niekiedy wyrastają liście;
• Hippocampus zosterae – to karłowaty konik morski o długości około 5 cm. Żyje w Atlantyku, w okolicach Florydy i przy wyspach Bahama. Ma cętkowaną, jasną skórę z licznymi brodawkami;
• Hippocampus bargibanti – jeden z najpiękniejszych koników morskich, którego ciało ma długość około 2 cm. Żyje w okolicach Australii i Japonii. Ma bardzo krótki, lekko spłaszczony pyszczek i różowawe ubarwienie z czerwonymi wypustkami przypominającymi guzy.

Zagrożenia dla konika morskiego

W naturalnym środowisku konik morski praktycznie nie ma wrogów. Zagrażają mu przede wszystkim pingwiny i bardzo duże ryby, np. płaszczki albo dorady. Większość gatunków żyje w rafach koralowych, więc rzadko kiedy zwierzęta te kończą swój żywot jako pożywienie. Największe zagrożenie czyha na konika wodnego ze strony człowieka, który regularnie niszczy rafy koralowe.

Czy konika morskiego można mieć w akwarium?

To jednak nie wszystko. Konik morski uznawany jest za ciekawą pamiątkę i dodatek do akwarium. Co więcej, w medycynie chińskiej uważa się go za lekarstwo, dlatego obrót żywymi i suszonymi pławikonikami jest bardzo duży, choć nielegalny. Skutkiem jest fakt, że wiele gatunków uznaje się za zagrożone wyginięciem. Importowanie koników morskich do Unii Europejskiej jest nielegalne, jeśli nie masz zezwolenia i dodatkowej zgody na eksport z kraju, z którego pochodzi zwierzę.

Co je konik morski?

Konik morski nie ma zębów, więc zasysa ofiarę wprost do układu pokarmowego. Co ciekawe, gatunek ten nie ma wyraźnego podziału na narządy czy odcinki układu trawiennego. 

Pławikoniki żywią się głównie planktonem. Najpierw dokładnie obserwują zdobycz, czekając, aż znajdzie się dostatecznie blisko. Wówczas wykonują co najwyżej ruch głową, a jednocześnie wodę wraz z pokarmem zasysają do otworu gębowego, który w tym czasie zwiększa swoją średnicę. Wydają przy tym klikający dźwięk, a wokół skrzeli unosi się charakterystyczna, nieco ciemniejsza masa przypominająca dym. To sprawia, że w trakcie jedzenia konik morski wygląda, jakby dymiła mu głowa.

Koniki morskie – rozmnażanie

Warto wiedzieć, że konik morski jest monogamistą. Ryby tego gatunku łączą się w pary, w których pozostają aż do końca życia. Nie są znane dokładne zwyczaje godowe tych zwierząt, bo po prostu trudno jest je obserwować. Kilka etapów rozmnażania da się jednak wskazać. 

1. Wiadomo, że inkubacją ikry zajmuje się samiec. Jeśli więc kiedykolwiek widziałeś konika morskiego w ciąży, to był nim przyszły ojciec.
2. W okresie godów samica wkłada za pomocą tak zwanego podkładełka ikrę w liczbie od 5 do nawet 1000 ziarenek wprost do torby lęgowej na brzuchu samca. 
3. Tam znajduje się ona aż do momentu, gdy nie wyklują się młode.
4. Potomstwo koników morskich wygląda dokładnie tak samo, jak rodzice, jednak jest znacznie mniejsze. Żywi się samodzielnie od chwili narodzin.
5. Niestety, jego przeżywalność jest raczej niska i wynosi nawet ok. 1% dla części gatunków.

Konik morski w akwarium

Niektórzy trzymają koniki morskie w akwariach, jednak wiele osób tego nie robi ze względów etycznych. Zawsze musisz sprawdzić, czy zwierzę pochodzi z legalnego źródła, aby nie przykładać ręki do nielegalnego obrotu i zmniejszania pogłowia w naturze. 

Hodowla konika morskiego w akwarium jest skomplikowana. 

1. Zwierzę to musi mieć przede wszystkim środowisko morskie ze słoną wodą. 
2. Żywi się małymi zwierzętami, ale pokarm musi pobierać przez kilka godzin dziennie. 
3. W akwarium powinien być niewielki prąd wody, ale jednocześnie filtr musi być bardzo wydajny. 
4. Co więcej, w zbiorniku muszą znaleźć się rośliny o długich liściach. 
5. Pamiętaj, że codziennie powinieneś sprawdzać poziom zasolenia oraz pH wody – koniki morskie szybko umierają w nieprawidłowych warunkach.

Konik morski a towarzystwo innych ryb

Konik wodny może żyć z innymi rybami. Najlepiej, aby były to gatunki jedzące powoli, częściowo denne, co zlikwiduje problem zalegania resztek pokarmu. Musisz też zapewnić mu towarzystwo przedstawicieli z grupy pławikoników. Zwierzęta te są społeczne i lubią przebywać przynajmniej w parach.

Konik morski – ciekawostki

Fascynuje cię konik morski? Ciekawostki na temat tych zwierząt na pewno przypadną ci do gustu! Oto one:

• naukowcy uważają, że pierwsze koniki wodne, które pływały na początku w pozycji horyzontalnej, żyły jeszcze w okresie oligocenu;
• dotychczas odkryto trzy różne szczątki kopalne koników morskich (jeden gatunek żyje do dziś);
• konik morski jest w stanie poruszać jednym okiem niezależnie od drugiego;
• grupą ryb spokrewnioną z konikami wodnymi są pławikoniki australijskie (Phycodurus eques), znane również jako smoki morskie. Ten gatunek żyje u wybrzeży Australii i wygląda jak wodorost, przy czym ma niechwytny ogon;
• konik morski z gatunku Hippocampus zosterae jest jedną z najwolniej poruszających się ryb świata. Pokonuje dystans 1,5 metra w godzinę!

Niezwykłe zróżnicowanie wyglądu i ciekawe zwyczaje sprawiają, że konik morski jest fascynującym zwierzęciem, o którym jeszcze nie wszystko wiadomo.Wiesz już jednak, że konik morski w ciąży to zazwyczaj samiec, a także, to że większość gatunków z tej grupy narażona jest na wyginięcie. Kupno takiej ryby z pewnego miejsca, to podstawowa kwestia. Nie chcesz przecież jeszcze bardziej obniżać liczebności tych zwierząt. Najlepiej jednak podziwiać pławikoniki w naturze.