Trywialna dolegliwość, jaką jest czkawka u człowieka, wzbudza raczej pobłażliwe uśmiechy w otoczeniu. Choć samego zainteresowanego może mocno wymęczyć, to jednak mija najczęściej tak samo nagle, jak się pojawia. Jak jest w przypadku czkawki u psa? Czy psia czkawka jest niebezpieczna?

Czym jest czkawka u psa?

Jak wygląda czkawka u psa? Podobnie jak u człowieka, polega ona na tym, że zwierzę mimowolnie wydaje charakterystyczne odgłosy z pyska. Towarzyszy temu drganie klatki piersiowej, które trwa bardzo krótko, ale powtarza się w regularnych odstępach czasu. W istocie psia czkawka i czkawka występująca u człowieka to nic innego, jak rytmiczne, powtarzające się skurcze pojawiające się w obrębie mięśni pomiędzy żebrami oraz przepony. Są one mimowolne – nie można ich ani wywołać, ani powstrzymać.

Skąd bierze się czkawka u psa?

Właściwie czkawka u psa nie ma jednej, z góry ustalonej przyczyny. Może być wywołana zachłannym piciem lub jedzeniem, w wyniku czego zwierzak łyka powietrze. To powoduje gwałtowne pobudzenie błędnika. Inne możliwe przyczyny czkawki u psa to:

• nagła zmiana temperatury w otoczeniu, w którym przebywa zwierzę;
• zachłanne picie bardzo zimnej lub zbyt ciepłej wody;
• jedzenie dużych ilości suchej karmy, bez dostępu do wody pitnej;
• niestrawność pokarmowa;
• silne pobudzenie emocjonalne;
• intensywna zabawa.

Zdarza się, że czkawka u psa jest objawem towarzyszącym różnym schorzeniom. Jeśli powtarza się dosyć często i nie można dociec innej przyczyny psiej czkawki, warto skonsultować się z weterynarzem. 

Czy psia czkawka może być niebezpieczna?

Jeśli czkawka u psa spowodowana jest zakrztuszeniem się podczas jedzenia czy połknięciem ciała obcego, może mieć niebezpieczne skutki, jak zapchanie dróg oddechowych. W wyniku tego pojawiają się trudności w oddychaniu, odruch wymiotny oraz ogólna nerwowość u czworonoga.

Czkawka może pojawiać się u psa jako objaw niektórych schorzeń, takich jak:

• choroby pasożytnicze;
• niewydolność oddechowa, w tym astma, zapalenie płuc i oskrzeli;
• przepuklina rozworu przełykowego;
• zapalenie trzustki;
• występowanie guzów w obrębie systemu nerwowego lub innych tkanek w obrębie odcinka piersiowego i szyjnego ciała psa;
• zapalenie nerwu przeponowego;
• zapalenie mózgu lub opon mózgowo-rdzeniowych.

Warto, byś obserwował swojego pupila, jeśli ten ma psią czkawkę. Zwykle nie jest ona powodem do niepokoju i mija samoistnie w stosunkowo krótkim czasie. Jeśli jednak będzie się utrzymywała przez dłuższy czas lub będzie cyklicznie nawracać, nawet co kilkanaście minut, wówczas dobrym pomysłem będzie skonsultowanie się z weterynarzem. To konieczne, jeśli podejrzewasz połknięcie ciała obcego, które może spowodować trudności z oddychaniem, objawiające się wrażeniem dławienia u psa, świszczącym oddechem i odruchem wymiotnym.

Co oznacza czkawka u psa podczas snu?

Po dniu pełnym wrażeń, kiedy czworonóg miał wiele powodów do emocji – pozytywnych lub negatywnych, może się zdarzyć czkawka u psa podczas snu. Zwierzę może mieć koszmary, odreagowywać stres w ciągu dnia, ale też taka sytuacja może być związana z wyziębieniem organizmu.

Czkawka u szczeniąt – czy to powód do niepokoju?

Prócz standardowych przyczyn występowania czkawki u psa, u szczeniąt powody takich dolegliwości mogą być nieco inne. Czkawka u szczeniąt może wskazywać na to, że piesek jest zarobaczony lub połknął ciało obce. Maluszek jest wszystkiego ciekawy i, podobnie jak dziecko, może połknąć mniejsze przedmioty, które zatrzymały się w przełyku. Jeśli podejrzewasz, że rzeczywiście miało to miejsce, udaj się do weterynarza. Pamiętaj, że w takiej sytuacji nie tylko może pojawić się czkawka u szczeniąt, ale i realne zagrożenie zdrowia i życia małego zwierzęcia. To efekt niebezpieczeństwo perforacji jelita, czyli jego przebicia.

Najczęściej jednak czkawka u szczeniaka wynika ze zbyt łapczywego jedzenia. Pies wpada w euforię na widok przysmaków, je za szybko, a przez to jego żołądek w krótkim czasie jest wypełniony po brzegi. W wyniku tego przepona jest podrażniona, a to prowadzi do wystąpienia czkawki u psa.

Większość szczeniaków uwielbia jeść dużo i robi to szybko. To efekt dużego zapotrzebowanie kalorycznego wynikającego z okresu dojrzewania. Szczenię rozwija się, dlatego potrzebuje dużej ilości kalorii. Jedynym sposobem zapobiegania występowaniu czkawki u szczeniaka jest dokładne mierzenie porcji i uważanie, by twój pupil nie jadł za dużo naraz.

Jak reagować na czkawkę u psa?

Jeśli czkawka u psa pojawia się jedynie incydentalnie lub wiesz, że jest wynikiem łapczywego jedzenia, postaraj się dawkować posiłki czworonogowi i zapewnić mu spokojne warunki jedzenia. Rutyna u takich zwierząt, zwłaszcza młodych, pozwoli im opanować emocje i uniknąć czkawki.

W przypadku nawracających napadów czkawki u psów, w tym u szczeniaków, dobrze jest wybrać się do gabinetu weterynaryjnego. Lekarz przeprowadzi wywiad z tobą i wykona badanie ogólne. Jeśli będzie podejrzewać, że czkawka może być objawem jakiejś choroby, zleci dalszą analizę. Stanie się tak, jeśli podczas badania psa wyczuje w okolicy szyi, piersi i brzucha zgrubienia, guzki i ropnie. Ich dotykaniu mogą towarzyszyć dolegliwości bólowe, co może wskazywać na to, że czkawka u psa jest objawem stanu zapalnego.

By zobaczyć, w jakim stanie są organy wewnętrzne psa i czy nie połknął ciała obcego, wykonywane jest prześwietlenie RTG lub badanie USG. Może to potwierdzić lub wykluczyć m.in. diagnozę o stanie zapalnym trzustki. Możliwe, że konieczne będzie zbadanie krwi psa w laboratorium, co pozwala na wykrycie ewentualnych komórek zapalnych.

Pomocne dla lekarza weterynarii w ustaleniu przyczyn czkawki u psa będzie badanie neurologiczne. Umożliwia ono potwierdzenie lub odrzucenie przypuszczeń o występowaniu u czworonoga schorzeń układu nerwowego. W trakcie takiego badania lekarz sprawdza ruchliwość i zdolności percepcyjne czworonoga. Może przeprowadzić badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, co pozwala ustalić, czy u zwierzęcia nie doszło do zapalenia mózgu lub opon mózgowo-rdzeniowych.

Podsumowanie

Czkawka u psa pojawia się nagle i szybko mija, jeśli spowodowana jest łapczywym jedzeniem i połykaniem powietrza. Kiedy dochodzi do niej często i zwierzak ma i inne dolegliwości, zwróć się o pomoc do weterynarza.

Zatwardzenie u psa może być spowodowane między innymi różnymi problemami z układem pokarmowym. Przeczytaj nasz artykuł i dowiedz się, jakie są najczęstsze przyczyny i objawy zaparcia u psów. Sprawdź, kiedy konieczna będzie wizyta u weterynarza.

Układ pokarmowy twojego pupila z różnych przyczyn może nie działać tak, jak powinien. Mogą się wówczas pojawić np. problemy z oddawaniem kału, innymi słowy – zaparcia u psa. Z czego one wynikają i w jaki sposób można ułatwić zwierzęciu wypróżnienie?

Czym jest zatwardzenie u psa?

Podobnie jak i człowiek, czworonóg również może cierpieć z powodu różnych dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Jedną z nich jest zatwardzenie u psa, czyli zaburzenie polegające na trudności w oddawaniu kału. To przykra, niejednokrotnie bolesna dolegliwość, która potencjalnie może być niebezpieczna dla czworonoga. Nie wolno bagatelizować sytuacji, w której pies nie może się wypróżnić.

Zatwardzenie u psa nazywane jest zaparciem lub obstrukcją i polega na utrudnionym oddawaniu stolca. W przebiegu tej dolegliwości dojść może do całkowitego braku wypróżnień u zwierzęcia. Pod względem fizjologicznym przebiega ono następująco – w momencie, gdy pies nie może zrobić kupy, dochodzi do gromadzenia się kału w okrężnicy. To nasila potrzebę załatwienia się, ale nadal nie sprawia, że jest taka możliwość.

Zatwardzenie u psa może mieć charakter chwilowej dolegliwości, ale zdarza się, że pies nie może się wypróżnić co pewien czas. Mówić można wtedy o nawracających zaparciach u czworonoga, które prowadzą do potencjalnie poważnych powikłań.

Dlaczego pies ma zatwardzenie? Najczęstsze przyczyny

Zaparcia u psa to często występujący problem. Być może i ty miałeś kiedyś do czynienia z sytuacją, w której pies nie może się wypróżnić. Warto wiedzieć, z czego może to wynikać. Do podstawowych czynników sprzyjających zaparciom zaliczyć można:

• zbyt małą podaż płynów w diecie czworonoga – pies pije za mało, co powoduje odwodnienie organizmu. Ubytek wody następuje także w uformowanym już stolcu. Wysuszony stolec nie może być oddany przez zwierzę, przez co zalega w jelitach;
• nieprawidłową dietę – jeśli karmisz psa karmą o niskiej zawartości lekkostrawnych składników, m.in. błonnika, a pełną wypełniaczy, może to powodować kłopoty z regularnym wypróżnianiem się. W diecie zwierzęcia nie powinno znajdować się też zbyt dużo kości;
• braku ruchu – mała aktywność fizyczna nikomu nie służy, również twojemu psu. Układ pokarmowy i wydalniczy może nie pracować prawidłowo, ponieważ brak ruchu powoduje spowolnienie perystaltyki jelit. Pies, który nie wybiega się i nie zmęczy na świeżym powietrzu, nie odczuwa wzmożonego pragnienia i nie jest w stanie nawodnić organizmu tak, jak powinien;
• zbyt rzadkie spacery – nie tylko brak ruchu, ale i niewiele wyjść w ciągu doby w celu załatwienia potrzeb fizjologicznych powodują, że zwierzę może zacząć wstrzymywać kał. Brak stworzenia mu o odpowiednich porach możliwości wypróżnienia się bardzo często prowadzi do nawykowych zaparć u psa;
• przyjmowanie niektórych leków – zatwardzenie u psa może wynikać z przyjmowania przez niego leków na inne współistniejące schorzenia;
• choroby związane ze starszym wiekiem – zaparcia u psów mogą być spowodowane artretyzmem, zwolnieniem metabolizmu lub zmianami zwyrodnieniowymi w obrębie miednicy;
• choroby nowotworowe i stany zapalne obejmujące jelita;
• występowanie zaburzeń hormonalnych;
• spożywanie trawy – długie źdźbła trawy połknięte przez zwierzaka mogą utrudniać normalne wypróżnianie się;
• obecność ciała obcego w przewodzie pokarmowym;
• zaburzenia neurologiczne i niedowład kończyn tylnych;
• przepuklinę.

Jak widać, wiele czynników może spowodować zatwardzenie u psa. Części z nich można zapobiegać, by czworonóg mógł regularnie się wypróżniać.

Objawy zaparcia u psa

Najbardziej rozpoznawalnym objawem zaparć u pupila jest to, że pies nie może zrobić kupy, choć widzisz, że próbuje to zrobić. Oprócz tego może wystąpić wiele dodatkowych symptomów, takich jak:

• osłabienie;
•  utrata apetytu;
•  wymioty;
• widoczna utrata masy ciała;
• twardy i bolesny brzuch;
• bladość błon śluzowych.

Jeśli pies cierpi, nie może oddać stolca i traci na wadze, powinieneś jak najszybciej zgłosić się z nim do weterynarza.

Zaparcia u psa – leczenie u lekarza weterynarii

Najważniejszą kwestią przy zatwardzeniu u psa jest wyeliminowanie przyczyny, która powoduje taki stan. Poza tym, wraz z lekarzem weterynarii przyjrzyj się temu, co je twój czworonóg. Być może konieczna będzie modyfikacja jego diety. 

Jeśli dosyć często pies nie może się wypróżnić albo nie jest w stanie oddać w ogóle stolca, weterynarz przeprowadzi badanie, wywiad oraz może zlecić USG jamy brzusznej czworonoga lub prześwietlenie RTG. Znalezienie przyczyny, dla której powstają zaparcia u psa, umożliwia leczenie celowane, które jest skuteczne.

Jeśli w wyniku prowadzonych badań obrazowych weterynarz stwierdzi, że doszło do zaczopowania jelit treścią pokarmową czy pojawiła się przepuklina czy ciało obce w przewodzie pokarmowym, niewykluczone, że podejmie zdecydowane działania:

• przeprowadzi operację chirurgiczną;
• wykona lewatywę;
• zleci podawanie psu odpowiednich leków;
• poda zwierzęciu kroplówkę.

Zatwardzenie u psa – domowe sposoby leczenia

Raz na jakiś czas mogą pojawić się naturalnie zaparcia u psa – leczenie weterynaryjne nie jest w takiej sytuacji konieczne od razu. Jak przeciwdziałać zatwardzeniu u psa? Domowe sposoby mogą być skutecznym rozwiązaniem. Kluczem do sukcesu i zdrowia jelit czworonoga jest rzecz jasna prawidłowa dieta, która powinna być wspierana aktywnością fizyczną.

Jeśli pies nie może zrobić kupy od czasu do czasu, zadbaj o lepsze nawodnienie jego organizmu. Możesz dolewać mu wodę do posiłków i ustawić ją w dużej misce, aby zawsze pupil miał do niej ułatwiony dostęp. Lekkostrawna dieta pełna błonnika pobudzi jelita do pracy. Tempo metabolizmu wzrośnie, dzięki czemu zwierzę zacznie się regularnie wypróżniać. Do karmy możesz dodać mu otręby zbożowe, zmienione siemię lniane czy błonnik roślinny – skórki od jabłka czy obierki marchewki.

Na pewno w przeciwdziałaniu zatwardzeniu u psa pomocne okazują się spacery. Długie, aktywne wyjścia, podczas których czworonóg będzie się sporo ruszał, a po przyjściu do domu wypije dużą ilość wody, są w tej kwestii najlepszą praktyką.

Jeśli twój pies ma zaparcia, to podaj mu niewielką ilość tłuszczu lub oleju parafinowego, które mogą okazać się pomocne w ułatwieniu przemieszczania się stolca w jelitach. Nie dawaj żadnych środków przeczyszczających, nawet takich, które stosujesz ty lub twoje dzieci. Zdaj się na lekarza weterynarii, ponieważ przedłużające się zaparcia u psa mogą prowadzić nawet do śmierci zwierzęcia.

Profilaktyka u zatwardzeniu u psa

Jeśli uporasz się już z zatwardzeniem u psa – domowymi sposobami lub z pomocą leczenia weterynaryjnego – zastosuj kilka sprawdzonych porad, jak nie dopuścić ponownie do tego problemu. Profilaktyka w takiej sytuacji obejmuje w pierwszej kolejności prawidłowe żywienie pupila. Pies powinien otrzymywać dobrze zbilansowaną karmę dostosowaną do jego wieku i indywidualnych predyspozycji. Konieczne jest dostarczanie mu wraz z posiłkami właściwej dawki białka, tłuszczów i błonnika pokarmowego. Jeśli twój czworonóg ma skłonności do zatwardzeń, nie podawaj mu resztek ze swojego stołu ani kości. Zadbaj o to, by pił możliwie jak najwięcej wody, i zapewnij mu dawkę ruchu.

Podsumowanie

Jeśli pies nie może zrobić kupy, najprawdopodobniej ma zatwardzenie. U psa może ono wynikać z wielu różnych przyczyn, ale najczęściej z nieodpowiedniej diety i braku wystarczającej dawki ruchu.

Wzrok nie jest być może najważniejszym zmysłem u psa, ponieważ o wiele lepiej funkcjonuje u niego słuch i węch. Nie oznacza to jednak, że jako właściciel czworonoga nie powinieneś poświęcić uwagi pielęgnacji oczu. Regularnie wycieraj je gazikiem lub płatkami kosmetycznym oraz obserwuj, czy nie ulegają one żadnym zmianom. Jeśli tak się stanie, skonsultuj czworonoga z weterynarzem. Niewykluczone, że będą to pierwsze oznaki zaćmy u psa. Jakie są jej symptomy i jak wygląda leczenie tego schorzenia u czworonogów?

Czym jest zaćma u psa?

Podobnie jak u człowieka, u psa również może się rozwinąć choroba oczu nazywana zaćmą. Określana jest jako zmętnienie lub utrata przezroczystości soczewki oka. Możesz spotkać się także z nazwą bielmo u psa czy katarakta u psa. Wszystkie te określenia dotyczą tej samej jednostki chorobowej, czyli zaćmy. Zmiany w oku mogą dotknąć wnętrze soczewki lub jej torebkę. W przebiegu zaćmy dochodzi do ich zmętnienia. W zaawansowanych stanach zaćma u psa prowadzi do znacznego pogorszenia widzenia, a nawet całkowitej utraty wzroku.

Jak to się dzieje? Utrata zdolności widzenia w przebiegu katarakty u psa polega na tym, że stopniowo dochodzi do zmętnienia fragmentów soczewki. To z kolei powoduje zmniejszone docieranie do siatkówki oka promieni świetlnych z otoczenia. Proces widzenia zostaje zaburzony, aż w końcu pies może przestać cokolwiek widzieć.

Na szczęście, jeśli w porę rozpoznasz schorzenie albo po prostu uznasz, że z oczami twojego pupila dzieje się coś nieprawidłowego, możesz zwrócić się do lekarza weterynarii. Ten po ocenie stanu zdrowia pacjenta podejmie odpowiednie kroki na drodze ku wyleczeniu czy choćby poprawy stanu zdrowia czworonożnego pacjenta.

Rodzaje zaćmy u psa

Właściwie wymienić należy cztery podstawowe, znane weterynarzom rodzaje zaćmy u psa:

• zaćma wrodzona – pojawia się u szczeniąt i trudno powiedzieć, czy jest dziedziczna, czy też nie. Najczęściej wrodzona zaćma dotyczy takich ras psów jak golden retriever, beagle, owczarek niemiecki i alaskan malamut;
• zaćma nabyta – jest wynikiem na przykład urazów mechanicznych oka, ale bielmo u psa może rozwinąć się także przy stosowaniu niektórych leków czy jako skutek uboczny radioterapii. Rzadko kiedy spowodowana jest ona złą dietą, w której brakuje aminokwasów;
• zaćma starcza – wynika z naturalnych procesów starzenia się psa;
• zaćma cukrzycowa – jest powikłaniem związanym z nieleczoną cukrzycą, czyli wysokim stężeniem glukozy we krwi. Pojawia się w krótkim czasie po zdiagnozowaniu cukrzycy u czworonoga i może spowodować utratę widzenia. Liczy się tu czas diagnozy i podjęcie leczenia zaćmy u psa, ponieważ postępuje ona bardzo szybko i może prowadzić do pęknięcia torebki soczewki. W wyniku tego dochodzi do silnego stanu zapalnego błony naczyniowej oka oraz wzrostu ciśnienia wewnątrz gałki ocznej.

Z uwagi na fakt, że zaćma u psa może rozwinąć się w różnych częściach soczewki, również i pod tym względem istnieją różne jej typy. Choroba dotknąć może jądra soczewki, kory lub torebki. Podczas diagnozowania katarakty może ona być już na różnym stopniu zaawansowania, dlatego wyróżnić można:

•  zaćmę początkową;
• zaćmę niedojrzałą;
• zaćmę dojrzałą;
• zaćmę przejrzałą.

Zaćma u psa – objawy

Kluczowe znaczenie w przypadku zaćmy i rokowań w kwestii odzyskania zdolności widzenia przez czworonoga jest wczesne zareagowanie na bielmo u psa. Objawy, przynajmniej w początkowej fazie rozwoju schorzenia, nie są tak charakterystyczne, by każdy bez problemu mógł je rozpoznać.

Na początku, kiedy u psa rozwija się zaćma, często nawet właściciel nie widzi, że dzieje się coś nietypowego i groźnego. Jeśli jednak będziesz zgłaszać się do gabinetu weterynaryjnego na profilaktyczne badania okulistyczne czy pełne badanie zwierzęcia, wówczas możesz dowiedzieć się, że w oczach postępuje rozwój katarakty u psa. Wszystko przez to, że gołym okiem nie możesz wówczas dostrzec zmian zachodzących w oku zwierzęcia, ponieważ nie ma takiego charakterystycznego objawy, jak zmętnienie soczewki.

Natomiast, możesz jak najbardziej podejrzewać zaćmę u psa, jeśli zauważysz takie objawy jak:

•  zamglone oczy;
• utrata połysku oczu;
• zmętnienie oczu;
• przybranie mlecznego koloru oczu.

W przebiegu katarakty u psa pojawiają się i inne objawy, niezwiązane bezpośrednio ze wzrokiem i zdolnością widzenia. Zalicza się do nich:

• apatię;
• osowiałość;
• brak energii;
• unikanie spacerów;
• brak ochoty swobodnego biegania na spacerze;
• ostrożne poruszanie się;
• potykanie się, nawet w znanym sobie terenie.

Jaka jest tego przyczyna? Pies, u którego rozwija się choroba oczu, przestaje widzieć wyraźnie, dlatego unika samodzielnego chodzenia czy biegania w miejscach, których nie zna. Czuje się niepewnie, dlatego albo w ogóle nie chce wychodzić z domu, gdzie czuje się bezpiecznie, albo podczas wyjść na zewnątrz trzyma się blisko swojego właściciela. 

Bielmo u psa i pojawiające się w jego przebiegu zmętnienie soczewki wpływa na zachowanie pupila. To charakterystyczne dla czworonogów, które wcześniej były bardzo energiczne i radosne. Zaćma powoduje, że wolą leżeć zamiast biegać po łące czy parku.

W przypadku zaćmy zwierzę może próbować drapać się po oku. Wszystko to powinno skłonić cię do natychmiastowego umówienia wizyty u weterynarza. Im wcześniej katarakta u psa zostanie wykryta, tym lepsze są rokowania.

Leczenie zaćmy u psa

Skuteczne leczenie zaćmy u psa zależy od tego, jak wcześnie zostanie ona wykryta. Inaczej leczy się też kataraktę, jeśli jest to jedyne schorzenie, a inaczej, jeśli towarzyszy jej np. zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej oka.

Leczenie zaćmy u psa polega na przeprowadzeniu zabiegu chirurgicznego. Obejmuje usuwanie bielma metodą fakoemulsyfikacji, z wszczepieniem sztucznej soczewki. Odbywa się to etapowo:

• nacięcie rogówki;
•  odessanie zmętniałej soczewki;
• wprowadzenie do oka sztucznej soczewki.

Cena operacji usunięcia zaćmy u psa, która jest obecnie właściwie jedyną możliwością pozbycia się tego problemu zdrowotnego u czworonoga, jest wysoka. Może dochodzić do kilku tysięcy złotych w dobrych, renomowanych klinikach weterynaryjnych.

Jednocześnie operacyjne leczenie zaćmy u psa wiąże się z pewnym ryzykiem niepowodzenia. Odbywa się ono pod narkozą, a przeprowadzić może je wyłącznie doświadczony, wykwalifikowany specjalista. Zdarza się, że czworonogi nie odzyskują po operacji wzroku. Dlatego takie leczenie zaćmy u psa zalecane jest wtedy, gdy bielmo objęło obie soczewki oczu, a choroba znajduje się w zaawansowanym stadium. Po operacji katarakty u psa mogą pojawić się niepożądane komplikacje, do których zalicza się:

• obrzęk rogówki i inne zmiany patologiczne w jej obrębie;
• wzrost ciśnienia wewnątrz gałki ocznej;
• zapalenie błony naczyniowej oka.

W przypadku, gdy zaćma u psa zostanie wykryta wyjątkowo wcześnie albo jest to zaćma pourazowa, lekarz może na początek zalecić stosowanie specjalnych kropli. Nie powodują one cofnięcia się już powstałych zmian w oczach zwierzęcia, ale mogą w niektórych przypadkach spowolnić, a nawet całkowicie zahamować rozwój tej choroby. Krople zalecane są do aplikacji u psów także po zabiegu chirurgicznego usunięcia zaćmy.

Podsumowanie

Bardzo istotne dla zdrowia twojego czworonoga jest wnikliwe obserwowanie jego zachowania i zmiany w nim. Nie inaczej jest w przypadku zaćmy u psa. Jeśli tylko zobaczysz, że widzenie u zwierzęcia się pogarsza, zapisz pupila na badanie okulistyczne. Weterynarz określi, czy rzeczywiście masz do czynienia z bielmem u psa. Podjęcie odpowiedniego leczenia zaćmy pozwoli mu na powrót do normalnej aktywności.

Trzustka jest organem wewnętrznym, który zarówno u ludzi, jak i u zwierząt jest podatny na infekcje. Jeśli dojdzie do zapalenia trzustki u psa, zwierzę może odczuwać dolegliwości bólowe i nie tylko. Jak rozpoznać zapalenie trzustki psa i jak je leczyć?

Trzustka ważnym organem u psa

U psów, podobnie jak i u ludzi, trzustka pełni bardzo ważną funkcję. Jest organem zlokalizowanym wzdłuż dwunastnicy i żołądka czworonoga. Ma umożliwiać prawidłową realizację procesów trawiennych. Jej funkcja określana jest jako zewnątrzwydzielnicza.

Trzustka odpowiada za produkcję enzymów trawiennych, inaczej soków trawiennych, które rozkładają składniki pokarmowe. Ma też za zadanie neutralizować kwaśny odczyn treści pokarmowej w żołądku. Dzięki prawidłowej pracy trzustki u psów zwierzę może wchłaniać witaminę B12, a w jelicie cienkim ograniczone jest ryzyko rozwoju bakterii. Korzystnie wpływa to na błonę śluzową jelit. 

W trzustce trwa produkcja:

• insuliny;
• glukagonu;
• somatostatyny;
• polipeptydu trzustkowego.

Wszystkie te substancje sprzyjają metabolizmowi cukrów w organizmie psa. Zaburzenia w zakresie funkcjonowania trzustki mogą skutkować nawet rozwojem cukrzycy u czworonoga.

Chora trzustka u psa – co dzieje się w tym organie?

U psów może dojść do zapalenia trzustki. Wyróżnia się przy tym dwa rodzaje takiej choroby:

• ostre zapalenie trzustki u psa;
• przewlekłe zapalenie trzustki u psa.

Najczęściej chora trzustka u psa daje natychmiastowe, nagłe objawy. Nie wiadomo do końca, czym spowodowana jest infekcja. Niemniej zapalenie w takim przypadku na szczęście nie powoduje powstawania stałych, patologicznych zmian w tym organie. 

Chora trzustka u psa przy ostrej infekcji aktywuje nagle proenzymy i dochodzi do obrzęku części śródmiąższowej tego organu. Jeśli w porę nie zostanie podjęte właściwe leczenie, wówczas choroba prowadzić może do trwałego uszkodzenia trzustki i narządów pobocznych. Wówczas rokowania są o wiele gorsze dla zwierzęcia, a trzustka może zacząć trawić „sama siebie”.

Znacznie rzadziej zdarza się przewlekłe lub nawracające zapalenie trzustki u psa, które trwa przez dłuższy czas. W tym przypadku weterynarze potrafią już wskazać możliwy powód choroby, którym jest szkodliwy czynnik, Powoduje on niszczenie miąższu trzustki i wywołuje zaburzenia w jej funkcjonowaniu. W wyniku tego dochodzi do stałych, nieodwracalnych zmian morfologicznych. W trzustce zajętej chorobą może dojść do włóknienia albo atrofii, czyli martwicy.

Co zwiększa ryzyko wystąpienia zapalenia trzustki u psa?

W niektórych przypadkach występuje większe prawdopodobieństwo zachorowania na zapalenie trzustki u psa. Wśród czynników, które predysponują do tego schorzenia wymienić należy:

• podawanie diety wysokotłuszczowej;
• zaburzenia łaknienia u czworonoga;
• podawanie diety nerkowej;
• uszkodzenie lub niedokrwienie trzustki, na przykład w wyniku uszkodzeń mechanicznych czy konieczności zastosowania znieczulenia ogólnego;
• występowanie niedrożności w obrębie przewodu trzustkowego;
• zachorowanie na babeszjozę;
• zachorowanie na hiperkalcemię;
• przyjmowanie niektórych leków;
• zatrucia pokarmowe, np. czekoladą czy orzechami makadamia;
• hiperlipidemię u psa.

W grupie ryzyka, jeśli chodzi o zapalenie trzustki u psa, znajdują się też niektóre rasy, takie jak:

• yorkshire terrier;
• bokser;
• owczarek szkocki collie;
• sznaucer miniaturowy;
• cocker spaniel.

Chora trzustka u psa może towarzyszyć nadwadze, a także cukrzycy, niedoczynności tarczycy, przewlekłej niewydolności nerek czy nadczynności kory nadnerczy. Niewykluczone, że będzie towarzyszyć rozwojowi choroby nowotworowej.

Najczęściej ostre zapalenie trzustki u psa pojawia się u psów w średnim wieku lub starszych, które mają więcej niż 7 lat. Jak je trafnie rozpoznać?

Zapalenie trzustki u psa – objawy

W przypadku ostrej postaci zapalenia trzustki u psa objawy schorzenia pojawiają się u czworonoga bardzo szybko. Najczęściej choroba objawia się:

• wymiotami;
• biegunką z widocznymi śladami krwi – pochodzą one z krwawiącego jelita cienkiego lub grubego;
• utratą apetytu;
• apatią;
• ogólnym osłabieniem organizmu.

Z czasem w wyniku wyżej wymienionych symptomów zapalenia trzustki u psa, objawy powodować mogą odwodnienie i ból jamy brzusznej. Podczas badania weterynaryjnego odczuwalny jest opór. Pies przyjmuje nienaturalną pozycję, która jednak powoduje ograniczenie dolegliwości bólowych odczuwanych przez niego. Jest ospały i nie ma energii do codziennej aktywności. Silny ból w przebiegu zapalenia trzustki u psa może powodować szybszy oddech, a nawet prowadzić do zmiany koloru błon śluzowych i depresji u czworonoga.

Zapalenie trzustki u psa – leczenie schorzenia

Jeśli weterynarz postawi diagnozę wskazującą na zapalenie trzustki u psa, leczenie rozpocznie się najprawdopodobniej od umieszczenia zwierzęcia w szpitalu. Hospitalizacja jest potrzebna dla agresywnego nawodnienia organizmu. Wszystko to po to, by skorygować hipowolemię i jednocześnie zabezpieczyć prawidłowe mikrokrążenie w miąższu trzustki. Najpewniej podany zostanie w formie kroplówki płyn Ringera z mleczanami – wszystko w ramach płynoterapii psów z chorą trzustką. Weterynarz będzie stale monitorował stopień nawodnienia organizmu pacjenta.

Nawadnianie będzie kontynuowane do momentu, aż pies zacznie samodzielnie pić i jednocześnie powstrzymane zostaną wymioty.

W przypadku, gdy zapalenie trzustki u psa przebiega z trombocytopenią, czyli obniżeniem poziomu płytek krwi u zwierzęcia, weterynarz może zastosować transfuzję osocza, aby uzupełnić czynniki krzepnięcia. Dodatkowo zwierzęciu podany zostanie potas, dla jego uzupełnienia. Zapalenie trzustki u psa wymaga w trakcie leczenia zapewnienie pupilowi spokojnego odpoczynku, z ograniczonym ruchem. Zaleca się też kilkudniowy post i lekkostrawną dietę o niskiej zawartości tłuszczu i białka, łatwą do przyswojenia przez zwierzę.

Jeśli zwierzę dobrze reaguje na leczenie objawowe, a choroba trzustki u psa została wcześnie wykryta, wówczas pupil najpewniej szybko wróci do zdrowia. Jednak nie zawsze tak się dzieje. Podjęcie leczenia na dalszym etapie rozwoju zapalenia trzustki u psa jest przyczyną martwicy. Ta z kolei może wywołać krwotoczną postać choroby. Upośledza ona pracę wielu ważnych narządów, jak serce, płuca, wątroba i nerki. Rokowania są wówczas ostrożne lub po prostu złe.

Zapalenie trzustki u psa – dieta w ramach profilaktyki

Nadwaga sprzyja chorobom trzustki i innych organów w organizmie psów, dlatego właściciel powinien uczynić wszystko, by utrzymać prawidłową wagę swojego pupila. Niedoprowadzenie do nadwagi u czworonoga jest działaniem profilaktycznym dla zapalenia trzustki. U psa dieta powinna być niskotłuszczowa, a przy tym najlepiej zrezygnować z podawania zwierzęciu resztek ze swojego stołu. Nie wszystko, co je człowiek, może też z powodzeniem być spożywane przez czworonoga.

Podsumowanie

Najlepiej karmić zwierzę karmą o wysokiej zawartości węglowodanów, a niskiej – tłuszczu. Jeśli zapalenie trzustki u psa na charakter nawracający, twój pies powinien znajdować się pod stałą kontrolą weterynarza. Możesz zabezpieczyć prawidłowe działanie trzustki dzięki sięgnięciu po karmy przeznaczone dla psów, które mają bardzo wrażliwy układ pokarmowy.

Wśród wielu różnych chorób, na które chorują psy, można wymienić osteochondrozę. Jest ona jednym z rzadszych schorzeń pojawiających się u czworonogów. Jej wczesne rozpoznanie i reakcja ze strony weterynarza pozwalają na szybkie wyleczenie pupila. Czym jest osteochondroza? Sprawdź jej charakterystyczne objawy i dowiedz się, jak się ją leczy.

Czym jest osteochondroza u psa?

Osteochondroza jest zaliczana do grupy chorób dotykających narząd ruchu. Inaczej nazywana jest martwicą chrzęstno-kostną lub, z łaciny, osteochondrosis dissecans – w skrócie OCD. Dotyka głównie szczeniąt i młodych zwierząt w okresie wzrostu. Dlatego najczęściej jej objawy są identyfikowane w czasie, kiedy pies szybko rośnie.

W przypadku osteochondrozy u psa mowa o chorobie zwyrodnieniowej stawów. W jej przebiegu dochodzi do nieprawidłowego kostnienia chrząstki w fazie gwałtownego wzrostu młodego czworonoga. W wyniku tego chrząstka robi się zgrubiała i nienaturalna, przez co przebudowuje się. Na dalszym etapie osteochondroza powoduje utrudnienie przepływu krwi, co może doprowadzić nawet do niedokrwienia i śmierci komórek tkanki chrzęstnej, fachowo nazywanych chondrocytami. Pojawiają się odłamki chrząstki, które przemieszczają się w obrębie tego samego stawu. Określane są one jako mysz stawowa – może stać się ona przyczyną zapalenia stawu.

Istnieje też teoria o tym, że formowanie się i rozwój wszystkich kości u szczeniąt odbywa się wieloetapowo, a jeśli dojdzie do zaburzeń, prowadzić to może do zgrubienia chrząstki, co utrudnia jej odżywianie. Niedożywiona chrząstka nie może się prawidłowo rozwijać, dlatego może dojść do powstania martwicy.

Osteochondroza – grupy ryzyka

W grupie ryzyka psów, które najbardziej zagrożone są osteochondrozą, znajdują się przede wszystkim samce. Ta choroba jest u nich diagnozowana nawet trzykrotnie częściej niż u samic. Zazwyczaj na osteochondrozę chorują przedstawiciele dużych ras psów, których waga docelowa to ponad 25 kg, i ras olbrzymich, o wadze dorosłego psa przekraczającej 40 kg. Wśród nich wymienić należy reprezentantów takich ras jak:

• mastify;
• owczarki niemieckie;
• owczarki podhalańskie;
• szwajcarskie psy pasterskie;
• rottweilery;
• labrador retrievery;
• golden retrievery;
• berneński psy pasterskie.

Przyczyny osteochondrozy

Istnieją dwie teorie mówiące o tym, dlaczego niektóre psy cierpią na osteochondrozę. Pierwsza z nich dotyczy dziedziczenia i genetycznych predyspozycji do tego schorzenia. Druga zaś mówi o tym, że osteochondroza u psa rozwija się w wyniku błędów w żywieniu zwierzęcia. Mogą one dotyczyć:

• hiperwitaminozy;
• zbyt wysokiej kaloryczności karmy;
• dopuszczenia do nadwagi u psa.

Czynnikami, które zwiększają ryzyko wystąpienia osteochondrozy u psa, są z kolei:

• zaburzenia hormonalne;
• urazy kończyn;
• niedokrwienność;
• nadmierny wysiłek fizyczny, prowadzący do zbyt dużego obciążania stawów zwierzęcia.

Ważne jest wczesne rozpoznanie schorzenia, by zniwelować jego skutki oraz zadbać lepiej o stawy.

Objawy osteochondrozy u psa

W pierwszej fazie rozwoju osteochondrozy u psa, która najczęściej zbiega się z jego 5-7 miesiącem życia, można zauważyć wstępne objawy schorzenia. Zwierzę może mieć problemy z poruszaniem się – zaczyna kuleć na jedną łapę, choć z reguły osteochondroza rozwija się w obu równoległych stawach. Może ona dotyczyć zmian w chrząstce stawu:

• łokciowego;
• ramiennego;
• kolanowego;
• skokowego.

Bardzo rzadko dochodzi do martwicy komórek tkanki chrzęstnej w nadgarstku psa.

Zanim jednak takie objawy będą widoczne gołym okiem, osteochondroza rozwija się niepostrzeżenie, ponieważ pies instynktownie odciąża łapę, która zaczyna go boleć i jest dotknięta schorzeniem. Kulawizna, tak charakterystyczna dla osteochondrozy u psa, nasila się wraz z upływem czasu i zaawansowaniem choroby. Po intensywnym ruchu, np. kilkugodzinnym spacerze i aktywnościach fizycznych, może dać o sobie znać najmocniej i wówczas można zauważyć, że coś dolega zwierzęciu.

Kolejnym charakterystycznym symptomem osteochondrozy u psa będzie utrudnione poruszanie się, na przykład chodzenie na sztywnych łapach, po okresie odpoczynku – w nocy lub po drzemce. Kiedy choroba jest już mocno rozwinięta, zaatakowany staw staje się pogrubiony i tkliwy. Każde dotknięcie go powoduje u psa dyskomfort i dolegliwości bólowe. Zwierzak, który odczuwa ból w wyniku osteochondrozy, będzie unikał wysiłku fizycznego, niechętnie chodził na spacery i nie będzie miał ochoty na zabawę. Objawy osteochondrozy mogą cyklicznie pojawiać się i zanikać, przez co właścicielowi może wydawać się, że pies już wydobrzał. To złudne wrażenie.

Po kilku tygodniach od wystąpienia pierwszych oznak mogących wskazywać na osteochondrozę u psa, czworonóg może kompletnie przestać opierać się na chorej łapie. Jeśli w tym momencie nie podejmiesz zdecydowanych kroków i nie zabierzesz zwierzęcia do weterynarza, może dojść u niego nawet do dysplazji chorego stawu.

Diagnoza osteochondrozy u psa

Jeśli podejrzewasz u swojego psa problemy ze stawami, umów się na wizytę do weterynarza. Lekarz po zbadaniu czworonożnego pacjenta i przeprowadzeniu wywiadu, może dla pewności zlecić badanie obrazowe – RTG. W niektórych przypadkach zdarza się, że podejmuje decyzję o wykonaniu artroskopii lub otwarciu stawu w trakcie zabiegu chirurgicznego, dla lepszej i pełniejszej diagnostyki. Najczęściej jednak zdjęcie rentgenowskie rozstrzyga, czy doszło do zmian, ubytków i martwicy w stawie. To pozwala potwierdzić, czy rzeczywiście masz do czynienia z osteochondrozą u swojego pupila.

Leczenie osteochondrozy

Istnieją dwa sposoby leczenia osteochondrozy u psa. To weterynarz decyduje, czy w danym przypadku wystarczy zastosowanie leczenia zachowawczego, czy niezbędne będzie przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego. Wszystko zależy od tego, na jakim etapie zostanie postawiona trafna diagnoza. Im wcześniej, tym lepiej, ponieważ u młodego szczeniaka można z sukcesem zastosować leczenie zachowawcze i wspomagające. Polega ono na:

• podawaniu niesterydowych leków przeciwzapalnych;
• stosowaniu doraźnie leków przeciwbólowych;
• zmniejszeniu aktywności fizycznej psa na jakiś czas;
• wprowadzeniu niskokalorycznej karmy;
• kontrolowaniu wagi psa.

Jeśli takie leczenie okazuje się nieskuteczne, pies chorujący na osteochondrozę powinien mieć wykonany zabieg chirurgiczny. Polega on na operacyjnym usunięciu uszkodzonej części chrząstki w stawie. W obu przypadkach weterynarz zaleci rehabilitację, by zwierzak wrócił on do pełnej sprawności.

Podsumowanie

Znajomość podstawowych objawów i specyfiki osteochondrozy u psa pozwoli na trafne rozpoznanie schorzenia i zgłoszenie się do weterynarza. Dzięki temu możesz szybko zareagować i zapewnić swojemu czworonogowi komfort poruszania się. Osteochondroza może być leczona zapobiegawczo i chirurgicznie.

Zapalenie ucha u psa jest dolegliwością bolesną, która dodatkowo rozwija się szybko. Pilna interwencja ze strony właściciela przyniesie zwierzęciu ulgę. W większości przypadków takie schorzenie wymaga wizyty w gabinecie weterynaryjnym. Sprawdź, jak szybko je rozpoznać.

Ucho psa pod szczególnym nadzorem

Ucho jest wrażliwym narządem. W wyniku urazu czy choroby może rozwinąć się w nim infekcja. Zapalenie ucha u psa jest dla niego uciążliwe i bolesne. Dlatego warto wiedzieć, jak je rozpoznać. Pomocna będzie w tym podstawowa wiedza o budowie psiego ucha.

Podobnie jak i ludzkie, ucho psa składa się z kilku części. Są to:

• ucho zewnętrzne, składające się z małżowiny usznej i kanału słuchowego oraz gruczołów łojowych;
• ucho środkowe, złożone z jamy bębenkowej, trąbki Eustachiusza i kosteczki słuchowej;
• ucho wewnętrzne, składające się ze ślimaka, kanałów półkolistych i nerwów słuchowych.

Między uchem zewnętrznym a środkowym znajduje się błona bębenkowa. Z kolei ucho wewnętrzne pełni funkcję zmysłu równowagi. Zapalenie ucha u psa może rozwinąć się w każdej z części.

Jeśli uszy psa są zdrowe, to powinny być lekko zaróżowione, suche i nie mogą być tkliwe. Przy dotyku czworonóg nie powinien przejawiać dolegliwości bólowych. Najczęściej w przewodzie słuchowym można znaleźć niewielką ilość woszczyny, ale dopóki nie ma ona nieprzyjemnego zapachu, nie jest powodem do niepokoju.

Jako właściciel, powinieneś regularnie sprawdzać uszy pupila. Dzięki temu łatwiej rozpoznasz ich niepokojący wygląd. Oglądaj je przy okazji kąpieli, czesania czy spokojnego głaskania.

Choroby uszu u psa – jakie występują najczęściej?

Najczęściej zapalenie ucha u psa dotyka takich ras, jak:

• spaniele, bassety i jamniki – z uwagi na obwisłą małżowinę uszną;
• shar peie – ze względu na wąski i niesymetryczny przewód słuchowy.

Zapalenie ucha u psa może mieć różne podstawy i przebiegać z nieco innymi objawami. Z uwagi na umiejscowienie stanu zapalnego, wyróżnia się trzy jego rodzaje:

• otitis interna – stan zapalny ucha wewnętrznego;
• otitis media – infekcja ucha środkowego;
• otitis externa – choroba ucha zewnętrznego – on występuje najczęściej.

Oprócz tego, istnieją różne czynniki, które prowadzą do powstania choroby uszu u psa:

• urazy mechaniczne;
• alergie, m.in. atopowe zapalenie skóry;
• choroby o podłożu autoimmunologicznym;
• niedrożność kanału słuchowego, która mogła powstać z powodu np. zaburzeń w wydzielaniu woskowiny czy pojawienia się polipów;
• zaburzenia hormonalne;
• zakażenia bakteryjne, grzybicze, pasożytnicze;
• ciało obce w przewodzie słuchowym.

Symptomy zapalenia ucha u psa

Niepokój właściciela powinny zwrócić niecodzienne i nietypowe zachowania czworonożnego pupila. Jeśli pies często trzęsie głową i przechyla ją na jeden bok, a przy tym nie pozwala dotknąć ucha, mogą to być pierwsze objawy zapalenia. Taka czynność to efekt bólu ucha u psa, z którym nie może on sobie poradzić. 

Dodatkowo, częstym objawem stanu zapalnego jest świąd, powodujący, że zwierzę intensywnie się drapie. Pupil może ocierać się głową o różne przedmioty w swoim otoczeniu. Mogą temu towarzyszyć piszczenie i skowyt, które są reakcją na ból podczas dotyku.

Zaczerwienione uszy u psa – czy to objaw zapalenia? 

Wygląd tej części ciała wiele może ci powiedzieć na temat jej stanu. Zaczerwienione uszy u psa prawie zawsze oznaczają infekcję. W parze z tym objawem może iść również zmiana ilości i wyglądu woszczyny w uchu oraz pojawienie się ropnego wysięku. Wydzielina będzie powodować sklejanie się sierści. 

Zaczerwienienie uszu u psa to tylko zewnętrzny objaw możliwej choroby. Wewnątrz ucha stan zapalny może być bardziej zaawansowany. Z tego powodu nigdy nie ignoruj zmiany w wyglądzie małżowin, a także wysięków czy objawów bólowych, które wykazuje pies.

Jak leczyć zapalenie ucha u psa?

Jeśli podejrzewasz zapalenie ucha u psa, najlepiej wybierz się z nim do weterynarza. Zbada on pacjenta i sprawdzi, co mu właściwie dolega. Od wywiadu i badania wstępnego zależy, jakie dalsze czynności wykona lekarz. 

Zapalenie ucha u psa – diagnostyka

Jeśli podejrzewa zapalenie ucha u psa, leczenie zastosuje dopiero po pobraniu i zbadaniu pod mikroskopem wydzieliny czy woszczyny. Cytologia takich próbek lub badanie hodowlane z oznaczeniem bakterii powodujących infekcję pozwoli na zastosowanie odpowiedniej terapii. 

Jeśli to możliwe, lekarz weterynarii obejrzy z wykorzystaniem otoskopu przewód słuchowy i oceni, czy nie ma tam ciał obcych i zmian rozrostowych, które mogą świadczyć o rozwoju nowotworu. 

Leczenie zapalenia ucha u psa

Czasami okazuje się, że winna rozwoju infekcji jest grzybica uszu u psa. Wówczas trzeba zastosować leki przeciwgrzybicze. Przy schorzeniu bakteryjnym lekarz weterynarii zaleci podawanie preparatów przeciwbakteryjnych, czyli antybiotyków – zazwyczaj miejscowo.

Przy zapaleniu ucha u psa należy postępować zgodnie z zaleceniami weterynarza. Często niezbędne jest czyszczenie ucha odpowiednim czyścikiem, który będzie mieć właściwości rozpuszczające woszczynę. To pozwoli na łatwiejsze usuwanie jej z ucha i zapobiegnie przyszłym infekcjom.

Drugim preparatem, który znajduje zastosowanie przy zapaleniu ucha u psa, jest środek o właściwościach przeciwzapalnych, antybakteryjnych i przeciwgrzybicznych. Zostaje on dobrany pod kątem wyniku uzyskanego w badaniu cytologicznym. Może mieć postać kropli do uszu dla psa, co znacznie ułatwi ci jego podawanie.

Higiena uszu u psów – jak ją wykonać?

By zapalenie uszu u psa nie nawracało, należy zadbać o tę część ciała w odpowiedni sposób. Przede wszystkim konieczne jest jej regularne czyszczenie. Dzięki rutynowym zabiegom higienicznym można uniknąć zapalenia. Trzeba przy tym usuwać zarastające zewnętrzną część małżowiny włosy i czyścić uszy z użyciem specjalnych środków. Po każdej kąpieli należy dokładnie wysuszyć zewnętrzną część ucha psa i kontrolować jej stan najlepiej co najmniej raz w tygodniu.
Stała kontrola stanu uszu pupila to najprostszy sposób na zapobieganie stanom zapalnym. Gdy coś w wyglądzie uszu lub zachowaniu pupila cię niepokoi, zabierz zwierzę na kontrolę w gabinecie weterynaryjnym. To jedyny sposób, aby oszczędzić mu bólu i powikłań po nieleczonym stanie zapalnym uszu.