Jeleń szlachetny jest powszechnie znanym mieszkańcem kontynentu europejskiego. W naszym kraju można spotkać go praktycznie we wszystkich kompleksach leśnych. Bardzo łatwo odróżnić samicę od samca, ponieważ łania jelenia jest pozbawiona charakterystycznego dla byka poroża. Czy napotkanego w lesie jelenia trzeba się bać? Jaki jest jego tryb życia i dieta? Wszystkiego dowiesz się z poniższego artykułu!

W jakich częściach świata można spotkać jelenia?

Jeleń na świecie

Jelenie zamieszkują nie tylko Europę, lecz także północną Afrykę i część Azji. Zostały także introdukowane (czyli wprowadzone przez człowieka) na obszar Australii, Nowej Zelandii i Ameryki Południowej. 

W zależności od zamieszkiwanych rejonów zwierzęta te różnią się od siebie wielkością, wagą i niektórymi szczegółami anatomicznymi. 

Jeleń w Polsce

Na terenie naszego kraju jelenie zamieszkują niemal wszystkie większe obszary leśne. Nasz rodzimy gatunek to jeleń europejski (Cervus elaphus elaphus), nazywany także skandynawskim). W zależności od miejsca występowania można wyróżnić kilka jego ekotypów:

• jeleń bieszczadzki;
• jeleń mazurski;
• jeleń pomorski;
• jeleń wielkopolski. 

Największy i najpotężniejszy ze wszystkich jest ekotyp bieszczadzki. Jelenie możesz spotkać zarówno w górach, jak i na nizinach. Występują w lasach liściastych lub mieszanych. Ich ogromne i rozłożyste poroże wyklucza jednak bytowanie pośród bardzo gęstej roślinności. 

Jak wygląda jeleń?

Sierść i ubarwienie jelenia

Jelenie pokryte są dosyć krótką i gęstą sierścią, która wydłuża się nieco wyłącznie w obrębie głowy i szyi. Zwierzęta te dwa razy do roku wymieniają sierść. Zimą ma ona kolor srebrny lub ciemnoszary. Latem i jesienią jest rdzawobrązowa, ciemniejsza w obszarze szyi, nóg i brzucha.

Ubarwienie dorosłych osobników jest jednolite. Mały jeleń na grzbiecie i bokach ma natomiast widoczne gołym okiem cętki. 

Ile waży jeleń? 

Jelenie to bardzo duże zwierzęta. U osobników występujących w polskich lasach średnia wysokość w kłębie wynosi około 150 centymetrów. Długość natomiast może dochodzić nawet do 2,5 metra!

Waga jelenia może być bardzo różna w zależności od obszaru występowania osobnika oraz przede wszystkim dostępu do pożywienia. W Polsce najcięższe samce, czyli byki, mogą ważyć nawet 220 kilogramów. Średnia waga łani jelenia wynosi natomiast około 130 kilogramów. 

Poroże jelenia – co warto o nim wiedzieć?

Poroże posiada zdecydowana większość samców jelenia, chociaż u niektórych osobników, nazywanych mnichami, nie wyrasta ono nigdy.

Wśród leśników i myśliwych rogi jelenia nazywane są wieńcem. Poroże składa się z dwóch tyk, z których wyrastają poszczególne odnogi, czyli odgałęzienia – może być ich nawet 30. Najbardziej imponujące rogi z największą liczbą odnóg mają dojrzałe samce w wieku od 10 do 12 lat. 

Waga poroża jelenia różni się w zależności od jego ekotypu. Karpackie i mazurskie byki mają rogi o wadze nawet 12 kilogramów, podczas gdy pozostałe posiadają takie, które raczej nie przekracza 8 kilogramów. 

Byki zrzucają poroże w okresie zimowym. Zaczyna odrastać już wczesną wiosną, aby latem osiągnąć swoje największe rozmiary. 

Czy samica jelenia to sarna? 

Często jeszcze można spotkać się z przekonaniem, że sarna jest samicą jelenia. Tymczasem są to dwa zupełnie różne gatunki zwierząt! Samce sarny nazywane są koziołkami, a samice jeleni to łanie. 

Co jedzą jelenie?

Jeleń to zwierzę roślinożerne, które zdecydowanie nie należy do wybrednych. Podstawę jego diety stanową trawy i zboża, jednak jelenie żywią się także:

• pędami;
• korą;
• owocami krzewów i drzew;
• suszonymi i zaschniętymi trawami;
• pąkami;
• gałązkami młodych drzew;
• warzywami i owocami rosnącymi na polach.

Jeżeli w lasach brakuje pożywienia, jelenie pojawiają się na polach uprawnych, gdzie bez skrupułów żywią się plonami. Nie gardzą takimi warzywami jak kapusta, ziemniaki czy buraki. Niekiedy dla rolników bywa to prawdziwym utrapieniem. 

Rozmnażanie jeleni. Co to jest rykowisko?

Okres godowy jeleni, czyli rykowisko, ma miejsce zazwyczaj w drugiej połowie września. Przystępują do niego w pełni dojrzałe osobniki. Jeleń byk najczęściej ma wówczas około pięciu lat, a łania przynajmniej trzy. 

W czasie rykowiska jelenie tracą nawet piętnaście procent masy swojego ciała, ponieważ w tym okresie nie pobierają pokarmów. 

Ciąża i odchów młodych

Ciąża jelenia trwa około 230 dni. Młode przychodzą na świat zazwyczaj na przełomie maja i czerwca. Samica rodzi najczęściej jednego malucha, chociaż niekiedy zdarzają się podwójne mioty. 

Przez pierwszych kilka dni młode przebywa w ukryciu. Po tym czasie jest już w stanie wędrować za matką i wtedy razem z nią dołącza do stada. Jelenie dosyć długo pozostają pod opieką matki. Żywią się jej mlekiem przez około osiem miesięcy, a pełną samodzielność osiągają dopiero między drugim a trzecim rokiem życia. 

Czy jeleń jest niebezpieczny dla człowieka?

Jelenie są zwierzętami płochliwymi, dlatego spotkanie ich w lesie jest bardzo mało prawdopodobne. Kiedy słyszą człowieka, najczęściej po prostu oddalają się w bezpieczne miejsce. Jeżeli jednak natniesz się na byka lub łanię podczas zbierania grzybów albo spaceru, najlepszym rozwiązaniem będzie oddalenie się spokojnie w drugą stronę. 

Jelenie atakują ludzie niezwykle rzadko, zazwyczaj wtedy, kiedy czują bardzo zagrożone i nie mają żadnej drogi ucieczki. 

Tryb życia jelenia

Jelenie na ogół prowadzą nocny tryb życia. Poniekąd kłóci się to z ich predyspozycjami biologicznymi, ponieważ z natury są zwierzętami dziennymi. Bliskość ludzkich siedzib sprawia jednak, że za dnia ukrywają się w gęstwinach leśnych, a wychodzą wtedy, kiedy cichnie wiejski gwar i robi się ciemno. 

Średnia długość życia jelenia w naturalnych warunkach wynosi od 12 do 15 lat, chociaż najstarsze spotykane osobniki liczyły sobie nawet dwie dekady. Na fermach i w ogrodach zoologicznych zwierzęta dożywają w spokoju dwudziestego piątego roku życia. 

Rola jelenia w ekosystemie lasów

Polowania na jelenie nie są niestety rzadkością. Jednym z najczęściej powtarzanych argumentów myśliwych jest konieczność regulowania populacji jeleni, które niszczą pędy młodych drzew, nie tylko jedząc je, ale także tratując. 

Polowania na jelenia dopuszczalne są tylko w konkretnych okresach. Jest to zwierzę cyklicznie chronione. Na łanie można polować od 1 września do 15 stycznia, czyli wtedy, kiedy nie są w wysokiej ciąży i nie mają pod opieką noworodków. Sezon na byki trwa od 21 sierpnia do końca lutego, a na cielęta od 1 października do końca lutego. 

Liczebność jeleni w polskich lasach jest zawyżana przez środowiska łowieckie, jednak badania pokazują, że w ostatnich latach systematycznie rośnie. Jedynymi naturalnymi wrogami tych zwierząt w naszym klimacie są rysie, wilki i niedźwiedzie. Przy czym te dwa ostatnie gatunki występują niemal wyłącznie w Bieszczadach. 

Ciekawostki o jeleniach

Okres godowy tych zwierząt nie bez powodu nazywany jest rykowiskiem. Byki są wtedy bardzo wokalne. Ich krzyki mają różne brzmienie i mogą wyrażać bardzo różne emocje. 

Stare byki zazwyczaj prowadzą samodzielny tryb życia. Przez większość czasu jednak jelenie żyją w stadach złożonych z przedstawicieli tej samej płci. Rozpraszają się tylko w trakcie rykowiska. 

Podsumowanie

Jeleń to bardzo duży ssak kopytny, który występuje na terenie całej Polski – od Bieszczad aż po Pomorze. Jest aktywny zazwyczaj w nocy i może być bardzo płochliwy, dlatego spotkanie z nim oko w oko jest dość mało prawdopodobne. Jeżeli jednak będziesz mieć taką okazję, staraj się zachowywać spokojnie i dyskretnie wycofaj się w inne miejsce. Jelenie zazwyczaj nie są niebezpieczne dla ludzi. Wyjątkiem jest sytuacja, w której czują się zagrożone i nie mają drogi ucieczki.

Kiedy pierwsi Europejczycy przybyli do Ameryki Północnej, na jej rozległych preriach żyły miliony bizonów. W latach 90. XX wieku pozostało ich już tylko około 20 tysięcy. Historia tego olbrzymiego ssaka jest pełna ludzkiego okrucieństwa, ale także walki o to, aby mimo przeciwności zachować gatunek przy życiu. 

Bizon amerykański – historia

Przez wieki bizony stanowiły główne źródło pożywienia rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej. Niestety, wraz z przybyciem kolonizatorów i stopniowym podbojem tych ziem, polowania na bizony stały się masową rozrywką dla osób uzbrojonych w broń palną. 

Upolowanych bizonów nie wykorzystywano ani na skóry, ani na mięso. Polowania traktowano jak zabawę, a na pamiątkę zabierano wyłącznie języki zabitych zwierząt. 

Z tego powodu pod koniec XIX wieku bizony znalazły się na granicy wyginięcia. Zostały jednak uratowane przez miłośników gatunku – Amerykańskie Towarzystwo Ochrony Bizona (American Bison Society). Obecnie bizony zamieszkują wyłącznie parki narodowe i rezerwaty. Spotkasz je w:

• Yellowstone w Stanach Zjednoczonych;
• parku Wood Buffalo w Kanadzie. 

Zasięg występowania bizonów

Oprócz amerykańskich i kanadyjskich parków narodowych bizony zamieszkują także rozliczne prywatne fermy, szczególnie te na terenie USA. Szacuje się, że w tym kraju na prywatnych ziemiach może żyć nawet pół miliona osobników, podczas gdy w parkach narodowych i rezerwatach jest ich zaledwie około 20 tysięcy. 

Jak wygląda bizon? Waga bizona

Zwierzęta tego gatunku są ciemnobrązowe. Sierść na tylnej części ciała jest dosyć krótka i przylegająca do ciała. Natomiast przednia część – razem z głową – pokryta jest dłuższym i bardzo gęstym włosiem. Przez to bizon wydaje się jeszcze potężniejszy i masywniejszy. 

Waga bizona naprawdę robi wrażenie. Najcięższe osobniki mogą ważyć nawet tonę. Ich wysokość w kłębie wynosi od 160 do 200 centymetrów, natomiast długość ciała dochodzi nawet do 3 metrów. Samica bizona jest nieco lżejsza i drobniejsza od samca. 

Więcej niż jedno zwierzę? Bizon i jego podgatunki 

Wyróżnia się dwa podgatunki bizona amerykańskiego:

• bizon preriowy (Bison bison bison) – posiada nieco mniejszy i zaokrąglony garb;
• bizon leśny (Bison bison athabascae) – zdecydowanie większy i cięższy od preriowego.

Bizony preriowe żyją obecnie na terenie parku Yellowstone, bizony leśne z kolei występują w Kanadzie. Zakłada się jednak, że ten drugi podgatunek nie występuje już w czystej postaci, a mieszkańcy kanadyjskiego rezerwatu mają w sobie mieszaninę krwi tych dwóch podgatunków. 

Tryb życia bizona

Tak jak większość zwierząt z rodziny wołowatych, bizony żyją w stadach. W czasach, kiedy istnienie gatunku nie było jeszcze zagrożone, liczebność tych stad była naprawdę imponująca. Niektóre liczyły nawet po kilka tysięcy osobników.

Czasami stada tworzone są wyłącznie przez dojrzałe osobniki płci męskiej. Zdarzają się także grupy mieszane. Wówczas najstarsze byki zajmują obrzeża stada, aby chronić młodsze osobniki i samice przed potencjalnym niebezpieczeństwem. 

Bizony prowadzą zasadniczo osiadły tryb życia, mogą jednak migrować w poszukiwaniu pożywienia. Żerują zarówno na równinach, jak i na terenach górzystych. To gatunek dzienny, który jednak najbardziej aktywny jest tuż przed zapadnięciem zmroku i wczesnym rankiem. Zdarza się, że bizony migrują w poszukiwaniu jedzenia, wówczas przemieszczają się o kilka kilometrów dziennie. 

Chociaż są to niezwykle masywne zwierzęta, to jednak poruszają się szybkim galopem. Bizony nie mają naturalnych wrogów. Lisy, kojoty czy wilki są bowiem zagrożeniem tylko dla cieląt. 

Co jedzą bizony? 

Wszystkie bizony są zwierzętami roślinożernymi. Podstawą ich diety jest trawa i niektóre turzyce, które stanowią od 75 do nawet 90% całego jadłospisu tego gatunku. W razie problemów z jedzeniem bizony mogą spożywać także korę i gałązki z drzew i krzewów. To gatunek niezwykle odporny na głód, który zimą może żywić się nawet mchami i porostami. 

Bizon a żubr – różnice i podobieństwa

Bizon na pierwszy rzut oka może przypominać europejskiego żubra. Jest jednak od niego nieco masywniejszy i zdecydowanie bardziej owłosiony na przedzie ciała. Nasze rodzime żubry są także wizualnie wyższe. Bizony mają bowiem dosyć krótkie tylne nogi i nieco wyższe garby, które sprawiają, że ich głowa pochylona jest dużo niżej. 

Dosyć dużą różnicę stanowią także rogi. Żubry mają je dłuższe, grubsze u nasady i skierowane do przodu, co umożliwia im zazębianie się nimi podczas walki. 

Między żubrem a bizonem występują także różnice behawioralne. Te ostatnie są z natury spokojniejsze, łatwiejsze do oswojenia. Tym samym częściej krzyżuje się z je z bydłem domowym. Żubry mają dosyć trudny charakter i zaprzężenie ich do prac gospodarskich nigdy nie było łatwym zadaniem. 

Rozmnażanie bizonów

Okres godowy u zwierząt tego gatunku przypada na miesiące letnie – od czerwca do września. W tym czasie samce rywalizują między sobą o partnerki. Ciąża bizona trwa około 300 dni, a cielaki przychodzą na świat wiosną. 

Samica rodzi w odosobnieniu i dopiero po kilku dniach razem z młodym wraca do stada. Cielaki przez kolejne trzy lata pozostają pod jej troskliwą opieką. Wtedy to osiągają dojrzałość płciową. Bizony stają się jednak w pełni dorosłe dopiero w wieku 8-9 lat. Ich średnia długość życia wynosi zaś 25 lat.  

Bizony w Polsce – hodowla

W naturalnym środowisku bizony prawie wyginęły. W samych Stanach Zjednoczonych, czyli w swojej ojczyźnie, żyją dzisiaj głównie na prywatnych farmach. Co ciekawe, zwierzęta tego gatunku znajdziemy także w… Polsce!

Pierwsze bizony trafiły do naszego kraju jeszcze przed II wojną światową, a dokładnie w 1934 roku. Próby hodowli (przede wszystkim na terenie Białowieży) zostały przerwane przez wojnę. Dopiero po zakończeniu działań wojennych kilka sztuk bizonów trafiło do ogrodów zoologicznych. 

Przełom nastąpił dopiero w 2001 roku. To wtedy do hodowli w województwie świętokrzyskim przyjechało z Danii pierwszych 19 bizonów. W kolejnych latach powstawały następne hodowle w różnych częściach Polski. Zwierzęta sprowadzano do nich ze wspomnianej wyżej już Danii oraz z Niemiec czy Belgii. 

Oczywiście bizony możesz spotkać także w ogrodach zoologicznych w największych polskich miastach, między innymi w Warszawie, Łodzi czy Katowicach. 

Bizon amerykański – podsumowanie 

Bizon to zwierzę, które zostało niemal całkowicie wybite przez człowieka. Ze względu na okrutne i bezsensowne polowania niegdyś niezwykle liczny, dzisiaj istnieje tylko dzięki staraniom specjalnie powołanych do tego organizacji. 

Większość żyjących obecnie na ziemi bizonów mieszka na prywatnych farmach, gdzie hoduje się je w celach widowiskowych i mięsnych. Co ciekawe, takie farmy istnieją także w Polsce. Bizony możesz również zobaczyć w wielu rodzimych ogrodach zoologicznych.

Hodowla żubroni miała w założeniu odpowiedzieć na potrzeby gospodarzy w czasach, w których duże maszyny rolnicze nie były jeszcze rozpowszechnione. Połączenie żubra z bydłem domowym poskutkowało stworzeniem zwierzęcia, które było nie tylko bardzo silne i zdrowe, lecz także miało wyjątkowo smaczne mięso. Dlaczego to pozornie idealne rozwiązanie nie zyskało oczekiwanej popularności? Wszystkiego dowiesz się z poniższego artykułu. 

Krzyżówka żubra i krowy – historia

Pierwszy żubroń przyszedł na świat w 1847 roku z inicjatywy Leopolda Walickiego. Był efektem krzyżówki samca żubra oraz samicy bydła domowego. Walickiemu udało się wyhodować kilkanaście sztuk żubroni, którymi wkrótce zainteresowali się naukowcy ze Związku Radzieckiego. 

Skąd w ogóle pomysł stworzenia takiej hybrydy? Walicki miał bardzo ambitne plany. Krzyżując żubra z krową, chciał uzyskać międzygatunkową krzyżówkę, która będzie mogła być hodowana na nieużytkach. Jako zwierzęta półdzikie żubronie nie potrzebowały obory ani zagrody. Były też w stanie same wynajdywać sobie pożywienie, zatem nie wymagały karmienia. 

Nie bez znaczenia była także ich muskulatura i tężyzna fizyczna. Walicki stworzył zwierzę odporne na warunki atmosferyczne, silne i gotowe do wykonywania prac gospodarskich. Hybrydy były zdrowe, a ich mięso smakowite. 

Żubroń – historia nazwy mieszańców

Chociaż krzyżówki żubra i krowy po praz pierwszy dokonano pod koniec XIX, nazwa żubroń funkcjonuje dopiero od 1969 roku. Jej historia jest bardzo ciekawa. Została bowiem wybrana na zasadzie plebiscytu. 

Pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku w redakcji „Przekroju” zorganizowano konkurs na nazwę dla nowej rasy bydła, będącej hybrydą żubra z bydłem domowym. „Żubroń” był propozycją czytelników, która uzyskała największą liczbę oddanych głosów. W plebiscycie brały udział miliony czytelników, ponieważ „Przekrój” był wówczas niezwykle popularnym i poczytnym pismem. 

Krzyżówka żubra i bydła domowego – kwestia płodności

Żubronie mają jedną zasadniczą wadę – wszystkie samce w pierwszym pokoleniu są niepłodne. Jedynym odnotowanym wyjątkiem był młody byk z hodowli Leopolda Walickiego, który przyszedł na świat w okolicach 1859 roku. 

Samce żubroni stają się płodne dopiero w trzecim pokoleniu, dlatego wyhodowanie tej rasy wymaga krzyżowania samców żubra z krowami ras gospodarskich (najczęściej nizinnej czarno-białej lub polskiej czerwonej). 

Jak wygląda żubroń?

Żubronie łączą w sobie zarówno cechy żubrów, jak i bydła hodowlanego. Są nieco bardziej proporcjonalne, ponieważ tylna część ich ciała nie wydaje się widocznie mniejsza od przedniej. Poroże żubronia jest mniejsze, a głowa kształtem bardziej przypomina łeb krowy. 

Żubroń jest dużym i bardzo odpornym zwierzęciem, która masa ciała waha się od 800 do 1200 kg. W przeciwieństwie do bydła z ras gospodarskich żubronie mają zdecydowanie gęstszą i dłuższą szatę. Z tego powodu są bardzo odporne na trudne warunki atmosferyczne, przede wszystkim na mrozy i deszcze. 

Żubroń – hodowla i popularność w Polsce

Wiesz już, że żubroń w dużej mierze spełnił stawiane przed nim założenie. Powstał jako zwierzę duże, mocne i odporne zarówno na trudne warunki atmosferyczne, jak i na choroby. Jego mięso było smaczne, delikatne i bezpieczne do spożycia. 

Dlaczego więc żubronie nie stały się popularną rasą bydła? Teoretycznie przecież wszystkie pożądane cechy zostały w ich przypadku spełnione. Wszystko rozbija się o charakter tych zwierząt, który niemal zawsze dziedziczony jest ze strony żubrów. Te z kolei nie należą do łatwych w obcowaniu. 

Żubronie – bardziej dzikie niż domowe

Dziki aspekt natury żubronia był w jego hodowli bardzo pożądany. Miał on bowiem być zwierzęciem hodowanym na nieużytkach i poniekąd bezobsługowym. Jednocześnie liczono na to, że będzie wykonywał praktyczne prace gospodarskie. O ile w pierwszym aspekcie wszystko poszło dobrze, o tyle do pracy z człowiekiem żubronie w ogóle się nie garnęły. Wręcz przeciwnie, zapędzenie ich do pługa było niemal niemożliwe. 

Podporządkowanie sobie żubroni okazało się karkołomnym zadaniem. Duże stada nie potrzebowały wprawdzie stawianych specjalnie dla nich budynków gospodarskich. Zapanowanie nad nimi stało się jednak na tyle trudne, że dla większości rolników hodowanie żubroni na większą skalę stało się po postu nieopłacalne. 

Dziedzictwo Leopolda Walickiego znacznie urozmaiciło rodzimą biologię i wiedzę o genetyce. Chociaż jego założenia w wielu aspektach okazały się słuszne, to jednak uczynienie z żubronia zwierzęcia gospodarskiego nigdy nie doszło do skutku. 

Gdzie dzisiaj można zobaczyć żubronia?

Wszystkie wymieniony wyżej kwestie sprawiły, że żubronie nie są chętnie hodowanymi zwierzętami gospodarskimi. Próżno szukać ich w gospodarstwach rolnych, bardzo rzadko pojawiają się także w ogrodach zoologicznych.

Żubronie w Polsce

Obecnie w Polsce żyje zaledwie kilka sztuk żubroni. Jeżeli chcesz zobaczyć je na własne oczy, najlepszym rozwiązaniem będzie odwiedzenie Rezerwatu Pokazowego Żubrów w Białowieży. Jest on położony między Białowieżą a Hajnówką na terenie Nadleśnictwa Zwierzynieckiego w Puszczy Białowieskiej. 

Żubronie za granicą

Nie ma szczegółowych informacji na temat tego, gdzie poza Polską można spotkać żubronie. Swego czasu były one hodowane na umiarkowanie szeroką skalę w Związku Radzieckim. Nigdy jednak nie doszło do przemysłowej hodowli tych zwierząt. 

Żubroń – podsumowanie 

Żubroń to hybryda, która powstała pod koniec XIX wieku w wyniku skrzyżowania żubra z przedstawicielami różnych ras bydła domowego. Chociaż jest duży, odporny i mało wymagający, to jednak ze względu na swój trudny charakter jego hodowla na szeroką skalę nigdy nie doszła do skutku. 

Jeżeli chcesz zobaczyć żubronie na własne oczy, musisz udać się do Białowieży, gdzie mieszkają w rezerwacie pokazowym.

Mityczny kraken to potwór morski, o którym pisał już rzymski historyk Pliniusz Starszy. Stworzenie miało być tak wielkie, że blokowało Cieśninę Gibraltarską i swoimi mackami zatapiało okręty. Obecnie zakłada się, że kraken nie był tylko wytworem wyobraźni. Chociaż mity i podania nieco podkoloryzowały jego rzeczywiste rozmiary i atrybuty, to najpewniej jednak starożytnym chodziło o prawdziwe stworzenie – kałamarnicę olbrzymią. 

Kałamarnice olbrzymie – charakterystyka 

Kałamarnica olbrzymia (Architeuthis dux) to głębinowy gatunek oceaniczny. Należy do rzędu kałamarnic, które często nazywa się również kalmarami. 

Wbrew pozorom ten ogromny głowonóg jest dosyć powszechnie występującym stworzeniem. Te wielkie kałamarnice zamieszkują wszystkie oceany świata, chociaż bardzo rzadko można zaobserwować je w strefach polarnych czy tropikalnych. Można więc wysnuć wniosek, że gatunek nie przepada za skrajnymi temperaturami. 

Najczęściej jego przedstawicieli można spotkać przy uskokach kontynentalnych w pobliżu południowych regionów Afryki oraz krajów takich jak:

• Norwegia, 
• Wielka Brytania,
• Hiszpania,
• Australia,
• Nowa Zelandia,
• Portugalia (Azory, Madera). 

Rozmiar i waga kałamarnic olbrzymich

Waga i długość ciała tych morskich stworzeń naprawdę robi wrażenie. W gatunku istnieje wyraźny dymorfizm płciowy. Samice są znaczeni dłuższe i cięższe od samców. Długość kałamarnicy mierzy się od tylnych płetw do końca dwóch najdłuższych macek. 

Naukowcy szacują, że maksymalna długość ciała kałamarnicy wynosi od 12 do 13 m u samic oraz około 10 m u samców. Istnieje jednak świadectwo odnalezienia rekordowo wielkiego osobnika. Jego ciało znaleziono u brzegów Nowej Zelandii w 1887 roku. Miało mierzyć aż 20 m!

Waga kałamarnicy olbrzymiej wynosi około 250 kg u największych samic oraz 150 kg u dużych samców. 

Kałamarnica olbrzymia – oko

Olbrzymie kałamarnice mają wiele cech charakterystycznych, które fascynują zarówno postronnych obserwatorów, jak i naukowców. Jedną z nich jest oko. Żadne inne zwierzę na ziemi (poza kałamarnicą kolosalną) nie posiada tak wielkich oczu. Ich średnica wynosi co najmniej 27 cm, przy czym około 10 cm stanowi sama źrenica.

Po co stworzeniom głębinowym tam ogromne oczy? Najpewniej służą one do wykrywania światła na bardzo dużych głębokościach – także tego bioluminescencyjnego, którego w głębinach jest bardzo mało. Widzenie kolorów pod wodą nie jest potrzebne, dlatego kałamarnice najprawdopodobniej ich nie dostrzegają. 

Bardzo duże oczy są niewątpliwie pomocne w wypatrywaniu ofiar, chociaż przy samym polowaniu nie są głowonogom potrzebne. 

Olbrzymi kalmar – zwierzę drapieżne. Czym się żywi?

Kałamarnice polują przede wszystkim za pomocą najdłuższej pary macek. Na ich końcach znajdują się charakterystyczne przyssawki, którymi zwierzęta chwytają swoje ofiary i przyciągają je do otworu gębowego, a następnie rozdrabniają za pomocą raduli. 

Jakie zwierzęta padają ofiarą olbrzymich kalmarów? Najczęściej są to różne ryby głębinowe, ale także mniejsze gatunki innych kałamarnic. Pojawiają się też informacje o kanibalizmie wśród kałamarnic. Kwestia ta nie została jednak jeszcze dostatecznie zbadana. 

Olbrzymi kalmar – naturalni wrogowie

Czy tak wielkie zwierzęta mają jakichś naturalnych wrogów? Na ataki szczególnie narażone są młode osobniki, które bywają zjadane przez rekiny głębinowe i duże ryby drapieżne. Niektóre większe kałamarnice padają także ofiarami wielorybów i kaszalotów. 

Naukowcy obserwujący te niezwykłe zwierzęta zauważyli także, że niejednokrotnie dochodzi między nimi do walk – przede wszystkim o pożywienie. Są one dosyć brutalne i często kończą się śmiercią jednego z osobników. W tym kontekście także często pojawiają się odniesienia do kanibalizmu. 

Kałamarnice olbrzymie – rozród

O trybie życia wielkich kałamarnic nadal wiemy bardzo niewiele. Właśnie dlatego proces ich rozmnażania i rytuały godowe ciągle jeszcze pozostają tajemnicą. Wiadomo, że samice w tylnej części ciała mają pojedynczy jajnik. Składane przez nie jaja są bardzo duże i mogą ważyć nawet do pięciu kilogramów. 

Kałamarnica a ośmiornica – różnice

Kałamarnice i ośmiornice często są ze sobą mylone. Obydwie należą do gromady głowonogów, jednak na tym kończy się ich wspólna systematyka. W jednym i drugim przypadku mamy do czynienia ze stworzeniami, które posiadają macki. Ośmiornice, jak sama nazwa wskazuje, mają ich osiem. A ile ramion ma kałamarnica? Jest ich dokładnie dziesięć, dlatego zwierzęta te zalicza się do nadrzędu dziesięciornic.

Na tym jednak różnice się nie kończą. Kałamarnice posiadają wewnętrzny szkielet, który pozwala im na przybieranie określonego kształtu ciała. Ośmiornice z kolei nie posiadają twardych tkanek. Dzięki temu mogą przeciskać się nawet przez bardzo małe i wąskie szczeliny. 

Dodatkowo ośmiornice:

• mają mniejsze przyssawki,
• nie posiadają pazurów,
• są samotnikami,
• mają mocniejsze dzioby,
• mają głowę, która łączy się z ciałem (u kałamarnic jest wyraźnie oddzielona).

Kałamarnica kolosalna – gigantyczny mięczak

Chociaż olbrzymie kalmary robią wrażenie, to jednak nie są największymi na świecie stworzeniami morskimi.Zdecydowaniu ustępują zwierzęciu, jakim jest największa kałamarnica zwana kolosalną. 

Zwierzęta tego gatunku przez wielu uznawane są za największych przedstawicieli bezkręgowców. Ich długość jest często zbliżona do długości kałamarnicy olbrzymiej (wynosi między 12 a 15 m). Płaszcz jest jednak dużo masywniejszy, przez co zwierzę osiąga masę od 500 do nawet 750 kg. 

Kałamarnica kolosalna żyje w wodach Antarktyki. Do tej pory zaobserwowano jedynie kilka osobników, dlatego nie ma zbyt wielu rzetelnych źródeł opisujących jej tryb życia. Naukowcy uważają ją jednak za skutecznego i bardzo groźnego drapieżnika, który wyróżnia się niezwykle wolnym metabolizmem. Kilkukilogramowa ryba może zapewnić kolosalnej kałamarnicy pożywienie nawet na pół roku. 

Kałamarnica olbrzymia – ciekawostki

• Kałamarnice olbrzymie mają trzy serca. Dwa z nich znajdują się w skrzelach.
• Ten gatunek raczej wyczekuje swojej ofiary, niż na nią poluje. Pościg kosztowałby kałamarnicę zbyt dużo energii.
• Chociaż niektóre gatunki kałamarnic są naprawdę wielkie, to opowieści o zatapianych przez nie statkach mają w sobie zdecydowanie więcej mitu niż prawdy. 

Kałamarnica – podsumowanie 

Kałamarnica to niezwykłe stworzenie, o którym ciągle jeszcze niewiele wiemy. Największe gatunki są niezwykle rzadkie i obserwacja ich naturalnych zachowań nie zawsze jest możliwa. Z tego powodu ciągle jeszcze mamy stosunkowo mało informacji na temat kwestii takich jak rozmnażanie czy tryb życia tych zwierząt. 

Mimo wszystko warto poznać aktualny stan wiedzy na temat tych wspaniałych stworzeń, które przez setki lat inspirowały artystów i przerażały marynarzy.