Najpopularniejsze ptaki polskie – poznaj fascynujące gatunki

Atlas ptaków polskich jest fascynujący i zróżnicowany. Od majestatycznych bielików po malutkie rudziki – wszystkie nasze rodzime gatunki zasługują na uwagę! Wiele z wymienionych poniżej każdy z nas dobrze zna. Niektóre jednak występują bardzo nielicznie lub prowadzą nocny tryb życia.

Ich obserwacja wymaga więc szczęścia, a w niektórych sytuacjach także ogromnej cierpliwości. Sprawdź, które polskie ptaki miałeś już okazję spotkać, a których spotkanie jest jeszcze przed tobą.

Najpopularniejsze ptaki w Polsce

Kaczka krzyżówka (Anas platyrchynhos) 

Jakie są najpopularniejsze ptaki w Polsce? Na czele tej listy z pewnością znajdzie się kaczka krzyżówka, którą można spotkać w większości miejskich parków i stawów.

Samice są szarobure, natomiast samce wyróżniają się piękną, opalizującozieloną głową i białą obrożą. Zwykle widujemy te ptaki podczas pływania, jednak potrafią one też doskonale latać. 

Co jedzą kaczki?

Krzyżówki to pospolite ptaki zimujące w Polsce. Podczas mrozów często są dokarmiane przez mieszkańców miast. Chociaż z natury są wszystkożerne, warto pamiętać, aby nie karmić ich chlebem, który jest szkodliwy dla wszystkich ptaków. 

Wrona siwa (Corvus corone)

Wrona siwa to średniej wielkości ptak z czarną głową i skrzydłami. Jej brzuch i grzbiet są popielate. Na pewno wielokrotnie miałeś okazję ją spotkać, ponieważ ptaki nie są bardzo płochliwe i doskonale czują się na terenach zurbanizowanych. 

Co jada wrona?

Wrony są wszystkożerne. Najchętniej żywią się mięsem. W parkach i na ulicach często można zauważyć, jak skrupulatnie przeszukują śmietniki w poszukiwaniu czegoś do zjedzenia. 

To towarzyskie ptaki. Chętnie spędzają czas z gawronami czy kawkami. Ich inteligencja i odwaga sprawiają, że dosyć szybko oswajają się z człowiekiem. 

Szpak zwyczajny (Sturnus vulgaris)

Szpaki zdecydowanie nie są lubiane przez działkowców i sadowników. Chociaż z natury są wszystkożerne, to bardzo chętnie żerują na drzewach owocowych czy krzakach winogron. Kiedy pojawiają się w ogrodzie dużą chmarą, mogą w bardzo krótkim czasie ogołocić drzewa z wiśni czy czereśni. 

Co warto wiedzieć o szpakach?

Szpak to średniej wielkości ptaszek, który gniazduje w dziuplach. Jego szata godowa jest czarna z zielonymi i fioletowymi przebłyskami. Szata spoczynkowa jest z kolei ciemna z jasnymi kropkami. 

Ptaki tego gatunku po ziemi poruszają się, chodząc, a nie skacząc. Z tego powodu dosyć łatwo je rozpoznać. 

Sroka zwyczajna (Pica pica)

Sroki, podobnie do wron, są bardzo często widywane na terenach zurbanizowanych. To osiadłe i wszystkożerne ptaki średniej wielkości, które pożywienia poszukują zarówno na łąkach, jak i w miejskich śmietnikach. 

Jak wygląda sroka?

Sroka jest czarno-biała, ma stosunkowo długi ogon i smukłą sylwetkę. Dymorfizm płciowy u tego gatunku nie jest znaczny, jednak samce są nieco większe od samic i mają dłuższe ogony. 

W kulturze srokę postrzega się przede wszystkim jako złodziejkę błyszczących przedmiotów, głównie biżuterii. Brytyjscy psychologowie zwierzęcy z University of Exeter już dawno obalili jednak ten mit. 

Dzięcioł duży (Dendrocopos major)

To najczęściej występujący w Polsce gatunek dzięcioła. Można spotkać go zarówno w lasach, jak i na terenach zurbanizowanych, gdzie występuje przez cały rok. 

Wygląd dzięcioła

Skrzydła i ogon, a także wierzch głowy dzięcioła są czarne. Na podogoniu oraz na dolnej części brzucha znajdują się jasnoczerwone znaczenia. Samce mają także czerwoną poprzeczną pręgę z tyłu głowy. Bark, szyja i sterówki oznaczone są białymi plamami. 

Charakterystyczny dla dzięcioła jest jego mocny dziób, którym uderza w korę drzewa w poszukiwaniu owadów. Późną jesienią i zimą je także owoce oraz nasiona. Czasami możesz spotkać tego ptaka w przydomowym karmniku.

Małe ptaki polskie

Wróbel zwyczajny (Passer domesticus)

Z ptaków polskich wróblowatych najbardziej znany jest wróbel zwyczajny, czasami określany także jako domowy. Z tym malutkim zwierzakiem na pewno niejednokrotnie miałeś do czynienia. Żyje on bowiem wszędzie tam, gdzie są ludzkie siedziby. 

Co jedzą wróble?

Wróble żywią się przede wszystkim ziarnami, owocami i wszelkiej maści odpadkami z gospodarstw domowych i lokali gastronomicznych. Nie wyróżniają się upierzeniem – są szarobure z ciemniejszymi paskami na plecach. 

Czy populacja wróbla maleje?

W ciągu ostatnich dwóch dekad populacja wróbla zwyczajnego znacznie spadła. Zdecydowanie nie są to już najpowszechniejsze ptaki polskie. Zapewne winne są temu modernizacje tkanki miejskiej, które wpływają na redukcję ich miejsc lęgowych. 

Jaskółka oknówka (Delichon urbicum)

Jaskółka oknówka to niewielki ptaszek, do którego odnosi się znane przysłowie: „jedna jaskółka wiosny nie czyni”. Długość ciała jaskółki nie przekracza 13 cm. Samce i samice są czarno-białe z szarym podgardlem. Mają także czarne dzioby i nóżki obrośnięte białymi piórami. 

Ciekawostki o jaskółce

Oknówka to bardzo szybki i zwinny ptaszek, który często gniazduje w pobliżu ludzkich siedzib. Buduje swoje gniazda na zewnętrznych ścianach, przy gzymsach, poddaszach i framugach okiennych (stąd jej nazwa).

Jaskółka oknówka żywi się przede wszystkim owadami. Poluje na nie i zjada w locie. Najczęściej gniazduje w grupach, dlatego często zanieczyszcza okolice domów. 

Sikorka bogatka (Parus major)

Sikorki bogatki to może nie najmniejsze ptaki w Polsce. Te maluchy z kolorowym ubarwieniem są jednak znane niemal każdemu z nas. Ich ciała są żółto-oliwkowe, a skrzydła szaroniebieskie z białymi paskami. Głowa jest prawie cała czarna za wyjątkiem białych policzków. 

Jakim ptakiem jest sikorka?

Bogatka zamieszkuje przede wszystkim tereny zielone. Pojawia się w parkach, ogrodach i zagajnikach. To dosyć płochliwy ptaszek, który jednak trzyma się dosyć blisko ludzkich siedzib. Szczególnie zimą przylatuje na nasze parapety, gdzie często bywa dokarmiana ziarnami czy słoniną. Na co dzień żywi się przede wszystkim owadami. Jest szybka i bardzo energiczna. 

Rudzik zwyczajny (Erithacus rubecula)

Rudzik, czasami nazywany także raszką, występuje bardzo powszechnie na terenie całej Europy. Można spotkać go w całej Polsce. Szczególnie chętnie bytuje w lasach i innych zadrzewionych terenach, także tych wilgotnych (chociaż nie podmokłych).

Rudziki to malutkie ptaszki z charakterystyczną rudą piersią. Chętnie przemieszczają się po ziemi, gdzie poszukują owadów i ich larw. Nie gardzą także owocami. 

Wyjątkowość rudzików

Rudzik to ptaszek, który nie jest szczególnie płochliwy. Często pojawia się w pobliżu ludzkich siedzib. Bardzo lubi towarzyszyć ryjącym w ziemi dużym zwierzętom, które nieświadomie wykopują mu obiad. Rudziki objęte są w Polsce ścisłą ochroną. 

Słowik szary (Luscinia luscinia)

Słowik szary to malutki ptaszek wędrowny, który słynie przede wszystkim ze swojego pięknego i donośnego śpiewu. O wiele większa szansa, że uda ci się go usłyszeć, niż zobaczyć, ponieważ słowik jest ptakiem, który nie wyróżnia się kolorowym upierzeniem. Prowadzi także skryty tryb życia. 

Wygląd słowików

Słowiki są szarobrązowe. Żywią się owadami i innymi bezkręgowcami i najchętniej bytują w gęstych zaroślach oraz na terenach zalesionych. Bywają spotykane w pobliżu ludzkich siedzib – w przydomowych ogrodach, mocno zalesionych parkach czy na cmentarzach. 

Największe ptaki w Polsce

Czapla siwa (Ardea cinerea)

Czapla na pierwszy rzut oka może przypominać żurawia, jednak jest od niego zdecydowanie mniejsza. Ma długie nogi i pokaźny prosty dziób oraz długą wygiętą szyję. Ciało czapli siwej jest szaro–białe. Cechą charakterystyczną jest zlokalizowany z tyłu głowy długi czarny czub. 

Gdzie spotkasz czaplę?

Czaplę można spotkać w okolicach zbiorników wodnych – rzek i jezior – w namorzynach i trzcinowiskach. Żywią się rybami, małymi płazami, niewielkimi ssakami i bezkręgowcami. 

Czaple składają charakterystycznie niebieskie jaja. W Polsce objęte są częściową ochroną. 

Bielik zwyczajny (Haliaeetus albicilla)

Często można spotkać się z określeniem „orzeł bielik”, jednak ptak ten orłem jest tylko w potocznej nazwie. Nie odejmuje mu to jednak majestatu! Mamy bowiem do czynienia z największym w Polsce ptakiem drapieżnym. Bielik może ważyć nawet 8 kg, a rozpiętość jego skrzydeł czasami wynosi nawet 2,5 m!

Co jedzą bieliki?

Bieliki żywią się mniejszymi ptakami, gryzoniami i rybami. Nie gardzą również padliną. Można spotkać je w pobliżu zbiorników wodnych i morskich wybrzeży. Gniazda budują na skałach lub dużych drzewach. 

Czy bielik to ptak na godle Polski?

Według niektórych to właśnie bielik występuje na polskim godle. Bielik nie jest jednak zupełnie biały – ma brązowe pióra z jasnymi krawędziami. Może być jednak symbolem siły i powagi, szczególnie ze względu na swoje rozmiary i terytorialne usposobienie. 

Bocian biały (Ciconia ciconia)

Bocian to chyba najbardziej popularny z polskich ptaków. Chociaż zimuje w Afryce, do nas przylatuje na lęg. Jest wysoki, biało–czarny z czerwonym dziobem i nogami. 

Co jedzą bociany?

To ptaki mięsożerne. W ikonografii przedstawia się je często z żabami w dziobach. Bociany faktycznie żywią się płazami, ale nie pogardzą także małymi gryzoniami, ptakami czy bezkręgowcami. 

Ptaki stadne

Bociany są w naszej kulturze symbolem płodności. Same dobierają się w monogamiczne pary i co roku wspólnie opiekują się gniazdem i młodymi. Bocian jest stadnym ptakiem. Najczęściej podróżuje w grupach liczących kilkadziesiąt osobników, chociaż ornitolodzy zaobserwowali również kilka razy większe stada. 

Kruk zwyczajny (Corvus corax)

Główny bohater słynnego wiersza Edgara Allana Poego jest nie tylko duży, ale także bardzo inteligentny. Kruki uchodzą za jedne z najmądrzejszych ptaków. Mają czarne umaszczenie o metalicznym połysku. Pióra na ich podgardlu są zwykle nastroszone. 

Gdzie żyją kruki?

Kruka można spotkać na obrzeżach lasów lub w miejscach, gdzie są wysokie drzewa. Żyje w niewielkich rodzinnych grupach i dobiera się w monogamiczne pary na całe życie. 

W ostatnich dziesięcioleciach kruki coraz bardziej zbliżają się do ludzkich siedzib. To wszystkożerne terytorialne ptaki, które zaciekle bronią swojego terytorium. 

Drapieżne gatunki ptaków w Polsce 

Jastrząb zwyczajny (Accipiter gentilis)

Jastrząb jest jednym z największych polskich ptaków drapieżnych. Występuje dosyć rzadko i jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. 

Charakterystyka jastrzębia

Ptaki te stały się niemal symbolem zdeterminowanych, nieustraszonych i skutecznych myśliwych. Polują na mniejsze ptaki – od wron po jaskółki. Nie gardzą także gryzoniami, a nawet zającami czy małymi kotami. Poruszają się niezwykle szybko, są zwrotne i doskonale manewrują zarówno w terenie zalesionym, jak i na otwartych przestrzeniach. 

Jastrzębie niemal całkowicie wytępiono, ponieważ dziesiątkowały populację ptactwa domowego. Do dzisiaj są zmorą hodowców gołębi. Nie pomogły także przesądy, według których ptak tego gatunku miał być wcieleniem diabła. 

Pustułka (Falco tinnunculus)

Pustułka to najczęściej występujący w naszym kraju gatunek sokoła. Jest średniej wielkości ptakiem drapieżnym, którego najczęściej można spotkać na obrzeżach lasów, tam, gdzie dominuje niska roślinność. 

Co warto wiedzieć o pustułkach?

Pustułkę możesz dostrzec czasami na szczytach wysokich drzew lub słupów telegraficznych. Poluje na małe ptaki, gryzonie i bezkręgowce. Podczas polowania w charakterystyczny sposób „zawisa” nad ziemią, podobnie jak koliber. 

Pustułki są rdzawobrązowe z czarnymi plamami. Mają duże ciemne oczy i zakrzywiony dziób. 

Myszołów zwyczajny (Buteo buteo)

Myszołowy są sporych rozmiarów ptakami drapieżnymi, które stosunkowo łatwo spotkać podczas spacerów w lesie. Wyróżniają się krępą i mocną budową ciała oraz brązowym upierzeniem. Ich skrzydła podczas lotu układają się w kształt litery V. Co ciekawe, samice są nieco większe od samców, chociaż obydwie płcie nie różnią się od siebie upierzeniem.

Na co poluje myszołów?

Jak sama nazwa wskazuje, myszołów poluje przede wszystkim na drobne gryzonie – myszy i nornice. Kiedy nie ma innej możliwości, zadowoli się także mniejszym ptakiem lub nawet bezkręgowcem. 

Myszołowy najczęściej spotykane są na obrzeżach lasów. Często można spotkać je podczas wypatrywania ofiar na słupach telegraficznych lub pojedynczych wysokich drzewach.

Krogulec (Accipiter nisus)

Krogulec bardzo często bywa mylony z jastrzębiem. Nic dziwnego, wygląda niemal jak jego lustrzane odbicie, chociaż jest zauważalnie mniejszy. Te dwa ptaki różni również ogon. U jastrzębia jest on półokrągły, a u krogulca mocno ścięty.

Co jedzą krogulce?

Ten średniej wielkości ptak drapieżny jest bardzo cierpliwym i wytrwałym łowcą. Najczęściej poluje na drobne ptaki, dlatego bywa nazywany „wróblarzem”. Nie gardzi także niewielkimi gryzoniami. 

W poszukiwaniu swoich ofiar krogulce zawisają w powietrzu. Kiedy już je wypatrzą, dochodzi do błyskawicznego i zazwyczaj skutecznego ataku. W razie porażki myśliwy się jednak nie poddaje. Jest uparty i na ofiarę może czekać nawet kilka godzin. 

Puszczyk (Strix aluco)

Jeżeli w jednym z polskich lasów natkniesz się kiedyś na sowę, bardzo możliwe, że będzie to właśnie puszczyk zwyczajny. Jest to bowiem najbardziej rozpowszechniony gatunek sowy w naszym kraju.

Puszczyki są średniej wielkości ptakami. Wśród nich spotyka się dwa rodzaje umaszczenia – szare i brązowe. Najczęściej zamieszkują miejsca, w których znajdują się stare drzewa. W ich dziuplach bowiem robią sobie gniazda. Można spotkać je nie tylko w lasach, ale także w parkach i na starych cmentarzach. 

Co oznacza łacińska nazwa puszczyka?

Co ciekawe, łacińska nawa puszczyka, czyli strix, to nawiązanie do wampira lub strzygi. Wszystkiemu winny jest charakterystyczny krzyk tego ptaka. 

Uszatka (Asio otus)

Uszatka to sowa średniej wielkości, która swoją nazwę zawdzięcza umieszczonym na głowie piórom, które nieco przypominają uszy. Nie u wszystkich osobników są one widoczne. Inną charakterystyczną cechą sowy uszatki są jej intensywnie pomarańczowe oczy. 

Życie sowy uszatki

Sowy tego gatunku najczęściej polują na małe gryzonie i są wyraźnie uzależnione od ich liczebności. Same okazyjnie padają ofiarą kun lub puchaczy. 

Uszatka zazwyczaj prowadzi osiadły, lub nawet koczujący tryb życia. Za dnia spędza czas w towarzystwie innych ptaków swojego gatunku. Stada zazwyczaj nie są bardzo liczne, ale mogą liczyć nawet do kilkudziesięciu osobników. 

Puchacz (Bubo bubo)

Puchacz jest niemal bliźniaczo podobny do uszatki, jednak kilka razy od niej większy. To największy gatunek sowy bytujący na kontynencie europejskim. W naszym kraju występuje skrajnie rzadko. Szacuje się, że liczba tych ptaków na terenie Polski nie przekracza trzystu par. 

Puchacze polują nie tylko na małe gryzonie, ale także na krety, wiewiórki czy inne ptaki. Okazyjnie nawet na uszatki i inne mniejsze sowy. 

Gdzie spotkasz puchacza?

Te ogromne ptaki można spotkać w lasach, w których występują stare drzewostany. Koniecznym warunkiem jest także bliska obecność otwartych przestrzeni – pól czy jezior. To one bowiem najbardziej obfitują w pożywienie dla puchaczy.

Ptaki polskie – podsumowanie 

W naszym kraju żyje mnóstwo ptaków. Zarówno wszystkożerne, jak i drapieżne, malutkie i takie, które ważą nie więcej niż kilka kilogramów. Wiele z nich możesz spotkać na ulicach miast czy w swoim przydomowym karmniku. 

Jeżeli masz taką możliwość, zatrzymaj się na chwilę podczas spaceru w parku czy w lesie. Być może tuż nad głową dojrzysz drozda śpiewaka, jaskółkę dymówkę lub jednego z wyżej opisanych ptaków, które żyją obok ciebie, ale na co dzień ich nie dostrzegasz.

Najczęściej zadawane pytania

Jak nazywa się największy ptak w Polsce?

Największym ptakiem drapieżnym w Polsce jest bielik (Haliaeetus albicilla). Dorosły osobnik dorasta nawet do 95 cm i waży od 3 do 6 kilogramów. Rozpiętość jego skrzydeł wynosi od 220 do 250 cm.

Jakie ptaki przylatują do Polski na wiosnę?

Wracające do kraju ptaki są symbolem nadchodzącej wiosny. W lutym wracają żurawie, dzikie gęsi, a niedługo po nich na niebie można zobaczyć skowronki i szpaki. W marcu przylatują jaskółki, a w kwietniu – pliszki i czajki. Najpóźniej wracają wilgi i jerzyki.

Jakie ptaki przylatują do Polski na zimę?

Niektóre ptaki wolą zimować w Polsce i w tym celu przylatują do naszego kraju. Są to między innymi: śnieguła, poświerka, czeczotka, jemiołuszka, droździk, mewa siodłata, myszołów włochaty, jer, bielaczek i nur czarnoszyi.