Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix) – gdzie żyje? Czy jest jadowity?

Zaskroniec zwyczajny – specyfika gatunku

Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix) jest pospolitym gatunkiem węża, który można spotkać na terenie całego kraju. Należy do rodziny węży połozowatych (Colubridae) i jest spokrewniony z zaskrońcem rybołowem. Oba gatunki mogą dzielić ze sobą siedliska. Trudno je ze sobą pomylić, ponieważ zaskroniec zwyczajny wygląda zupełnie inaczej niż rybołów.

Jak wygląda zaskroniec zwyczajny?

Wygląd zaskrońca jest dość charakterystyczny, przy czym ubarwienie jego ciała zależy od otoczenia. Zwykle wierzch jego ciała ma kolor szarozielony lub brązowy, natomiast brzuch jest jasny. Na skórze ma charakterystyczne żółte plamy, które są czarno obrzeżone – występują z tyłu głowy gada, na jego skroniach. Cechę charakterystyczną stanowią również okrągłe źrenice.

Długość ciała zaskrońca może różnić się w zależności od płci osobnika. Samice są większe, osiągają bowiem 1,5 metra! W przypadku samców jest to o pół metra mniej. Głowa zaskrońca jest wydłużona, z wyraźnymi oczami i charakterystycznymi żółtymi plamami na tylnej części głowy, które przypominają półksiężyc. Łuski tego węża są gładkie, co dodatkowo ułatwia mu poruszanie się w środowisku wodnym. Zaskroniec jest świetnym pływakiem, potrafiącym z łatwością poruszać się w wodzie – pływać i nurkować.

Występowanie zaskrońców

Zaskroniec jest najczęściej występującym wężem w Polsce, ale można go spotkać też w innych częściach Europy. Wyjątek stanowią Kreta, Szkocja, Irlandia, a także północna część Skandynawii. Jego siedliskiem są głównie tereny bagniste i podmokłe, zwłaszcza w pobliżu zbiorników wodnych. Zaskroniec zasiedla różnorodne środowiska – dobrze się czuje zarówno na nizinach, jak i w górach.

Czy zaskroniec jest jadowity?

To wąż niejadowity, co oznacza, że nie jest groźny dla ludzi ani dla zwierząt domowych. Mimo braku jadu zaskroniec ma różne strategie obronne, które skutecznie odstraszają potencjalne zagrożenia.

Zachowania obronne zaskrońca

W sytuacji zagrożenia zaskroniec wykorzystuje kilka technik obronnych. Jedną z nich jest udawanie martwego, co skutecznie odstrasza potencjalnych drapieżników. Co więcej, podobnie jak skunks, potrafi wydzielić ciecz o nieprzyjemnym zapachu z gruczołów znajdujących się w tylnej części jego ciała. Innym sposobem jest natychmiastowa ucieczka. W przypadku bezpośredniego zagrożenia zaskroniec może też zaatakować, chociaż to zdarza się rzadko.

Co jedzą zaskrońce?

Zaskroniec ma bardzo specyficzną dietę, w której dominują gryzonie i płazy (głównie żaby). Sporadycznie zjada też ryby. Ten wodny mieszkaniec naszych ekosystemów jest specjalistą od łapania swojego podstawowego pokarmu. Korzysta z niezwykłej techniki, polegającej na połykaniu swojej ofiary w całości, często bez uprzedniego uśmiercania. W diecie młodych osobników znajdują się również dżdżownice.

Rozmnażanie zaskrońca

Gody zaskrońców odbywają się zwykle wiosną – na przełomie kwietnia i maja. Po ich zakończeniu samica składa od 8 do 30 jaj. Ich liczba zależy od wielu czynników, w tym dostępności pokarmu oraz warunków środowiskowych. Jaja są składane w ciepłych, wilgotnych miejscach, np. w stertach kompostu czy kupkach liści. Młode wylęgają się po około 4-8 tygodniach, zależnie od temperatury otoczenia. Samica nie opiekuje się swoim potomstwem, ponieważ młode są zdolne do samodzielnego życia już od pierwszych chwil po urodzeniu.

Interakcje zaskrońców z ludźmi

Człowiek, niestety, często nieświadomie stwarza zagrożenie dla tego węża. Likwiduje bowiem jego naturalne siedliska poprzez urbanizację czy koszenie trawy. Gatunek ten jest też często mylony z jadowitym wężem, żmiją zygzakowatą. Jednakże zaskroniec nie stanowi zagrożenia dla ludzi, jako gatunek niejadowitego węża.

Zaskroniec a żmija. Na czym polega różnica?

Zaskroniec i żmija to dwa różne gatunki węży, które możemy spotkać na terenie Polski, jednak różnią się one pod wieloma względami. Żmija, w przeciwieństwie do zaskrońca, jest gatunkiem jadowitym. Jest wyposażona w gruczoły jadowe, co sprawia, że jej ukąszenie może być niebezpieczne dla człowieka. Jeżeli chodzi o wygląd, zaskroniec wyróżnia się bardziej wydłużoną i smukłą głową, zazwyczaj zdobioną charakterystycznymi żółtymi plamami. Żmija zaś ma głowę o bardziej trójkątnym kształcie oraz z charakterystycznym, ciemnym deseniem na grzbiecie, przypominającym zygzak.

Gatunki te różnią się także preferowanymi siedliskami – zaskroniec częściej przebywa w pobliżu zbiorników wodnych, podczas gdy żmija preferuje tereny suchsze i cieplejsze.

Co warto wiedzieć o zaskrońcach? Podsumowanie

Odkrycie fascynującego życia zaskrońców może być wspaniałą przygodą. Zaskroniec, ze swoimi niepowtarzalnymi cechami, jest niewątpliwie jednym z najbardziej interesujących zwierzęcych mieszkańców Polski. Jest to gatunek o statusie „najmniejszej troski” w Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych, co oznacza, że obecnie nie jest zagrożony wyginięciem. Trzeba jednak pamiętać, że w Polsce jest pod ochroną – podobnie jak inne gatunki węży, które występują w naszym kraju. Należy więc dbać o jego ochronę i zachować ostrożność, szczególnie w czasie wędrówek i godów, aby ten piękny, łagodny wąż mógł dalej prosperować w swoim naturalnym środowisku, obok człowieka.