Toksoplazmoza u kota – fakty i mity

Toksoplazmoza u kota wywoływana jest przez pierwotniaka Toxoplasma gondii. Ten pasożyt może bytować w organizmach różnych zwierząt oraz ludzi, ale tylko u kotowatych jest w stanie przejść cały cykl rozwojowy. Pierwotniak namnaża się w nabłonku jelita cienkiego kota, tam też powstają zakaźne formy pasożyta – oocysty. Okres wydalania oocyst z kałem przez zarażonego kota trwa od 1 do 21 dni. Po 2–5 dniach przebywania w środowisku zewnętrznym oocysty stają się inwazyjne. W ten sposób pierwotniak dostaje się do gleby. Zakażenie kolejnych zwierząt następuje poprzez zjedzenie pożywienia ubrudzonego skażoną ziemią.

Toksoplazmoza u kota – jak kot może zarazić się toksoplazmozą?

Zgodnie z badaniami nawet połowa ludzkości miała kontakt z T. gondii i nabrała w ten sposób odporności. Jeśli ktoś przeszedł toksoplazmozę i posiada przeciwciała, nie będzie chorował ponownie. A jak kot może zarazić się T. gondii? Istnieje kilka możliwych dróg zakażenia:

• poprzez zjedzenie pokarmu ubrudzonego ziemią, w której znajdują się oocysty;
• poprzez wypicie skażonej pasożytami wody;
• poprzez zjedzenie surowego mięsa zawierającego utajone formy pierwotniaka – może to być zarówno surowe mięso wołowe, wieprzowe czy baranie niepewnego pochodzenia (przebadany weterynaryjnie drób jest wolny od toksoplazmozy), jak i upolowane przez kota zwierzę;
• płody mogą zakazić się jeszcze w łonie matki.

Koty niewychodzące i karmione pożywieniem pochodzącym z godnych zaufania źródeł są praktycznie wolne od ryzyka zakażenia toksoplazmozą.

Toksoplazmoza u kota – objawy kliniczne

U większości kotów zakażenie T. gondii nie daje żadnych objawów klinicznych. Zwierzęta te są nosicielami pierwotniaka, ale nie wydalają inwazyjnych oocyst z kałem. W związku z tym nie można się od nich zarazić. Inwazyjne oocysty wydalają tylko te osobniki, u których wystąpiły objawy kliniczne, a są to niemal zawsze zwierzęta bardzo młode. Objawy kliniczne toksoplazmozy u kota mogą obejmować m.in.:

• gorączkę;
• osłabienie;
• utratę apetytu;
• apatię.

Mogą też występować symptomy ze strony narządów zaatakowanych przez pasożyta, czyli np.:

• biegunka (przewód pokarmowy);
• problemy z oddychaniem (układ oddechowy);
• zaburzenia widzenia (oczy);
• objawy neurologiczne (mózg);
• uszkodzenie wątroby.

Objawy w dużej mierze zależą od tego, które organy zostały zaatakowane, od ilości pasożytów i odporności danego osobnika. Koty starsze przechodzą zwykle chorobę przewlekle. Do objawów należą: brak apetytu, anemia, powiększenie węzłów chłonnych, czasami biegunka.

Toksoplazmoza u kota – diagnoza

Diagnozowanie toksoplazmozy u kota nie jest proste, ponieważ zakażenie T. gondii daje objawy nieswoiste, podobne do symptomów innych chorób. Do podstawowych badań należy badanie krwi na obecność przeciwciał oraz badanie kału. To pierwsze może jednak dać wynik negatywny, jeśli kot jest w fazie wydalania oocyst z kałem. Wynik pozytywny natomiast pojawi się zarówno u kotów chorych, jak i tych, które przebyły toksoplazmozę i dzięki temu nabyły odporność. Badanie kału może pomóc tylko wówczas, gdy przeprowadza się je w fazie wydalania oocyst.

Toksoplazmoza u kota – leczenie

Leczenie ustala lekarz weterynarii. Leki zwalczające pierwotniaka mogą mieć postać zarówno doustną, jak i preparatu do wstrzykiwania. Zastosowanie w terapii klinicznej postaci choroby znajdują:

• klindamycyna – w postaci chlorowodorku klindamycyny doustnie lub fosforanu klindamycyny domięśniowo;
• pirymetamina;
• sulfonamidy z trimetoprimem;
• ponazuril (pomaga zahamować siewstwo oocyst).

Poza lekami zwalczającymi pasożyta lekarz może dodatkowo włączyć leczenie objawowe. W zależności od występujących objawów zastosowanie znajdują tu preparaty poprawiające perystaltykę jelit, w tym probiotyki, leki przeciwzapalne i przeciwgorączkowe, kroplówki wzmacniające i nawadniające organizm, w razie konieczności również preparaty pobudzające apetyt. W przypadku, gdy zaatakowane zostały oczy, leczenie obejmuje również podawanie kropli.

Toksoplazmoza u kota – czas gra ważną rolę

Leczenie toksoplazmozy u kotów z objawami klinicznymi należy wdrożyć jak najprędzej. Jeśli opiekun zignoruje pierwsze oznaki rozwijającej się choroby, pasożyt wraz z krwią i limfą może przedostać się do różnych organów ciała i tam siać zniszczenie. Nie należy czekać do momentu, gdy pojawią się objawy neurologiczne, uszkodzenie wątroby czy zmiany w obrębie gałki ocznej. Wówczas leczenie staje znacznie bardziej czasochłonne, a organizm jest wyczerpany chorobą. 

Na szczęście pełnoobjawowa postać toksoplazmozy zdarza się u kotów domowych bardzo rzadko. Co ciekawe, inaczej reagują na pasożyta niektóre inne kotowate. Przykładowo dla żyjącego w Azji Centralnej manula toksoplazmoza jest śmiertelnym zagrożeniem.

Toksoplazmoza u człowieka – objawy ogólne

Podobnie jak u kotów, u większości ludzi zakażenie T. gondii nie daje żadnych symptomów bądź przybiera postać skąpoobjawową. Czasami występują objawy łudząco podobne do symptomów grypy, takie jak gorączka lub stan podgorączkowy, bóle mięśni, ból głowy, powiększenie węzłów chłonnych, osłabienie, niekiedy biegunka i wymioty lub objawy zapalenia gardła. Dolegliwości te zwykle ustępują samoistnie. Cięższy przebieg choroby może wystąpić u osób z niedoborami immunologicznymi.

Toksoplazmoza u kobiet w ciąży

Toksoplazmoza jest zagrożeniem dla kobiet w ciąży. Pasożyt może spowodować poważne uszkodzenie, a nawet śmierć płodu. Jeśli zaatakuje w I trymestrze ciąży, najczęściej skutkiem choroby jest poronienie. W II trymestrze pasożyt może być przyczyną ciężkich wad rozwojowych płodu. W ostatnim trymestrze choroba nie daje objawów klinicznych u płodu, ale może ujawnić się u dziecka po latach – w postaci uszkodzenia organów, w których pierwotniak spowodował spustoszenia. Dziecko takie przychodzi na świat z toksoplazmozą wrodzoną.

W jaki sposób człowiek może zarazić się toksoplazmozą?

Zarażenie T. gondii następuje drogą pokarmową – najczęściej poprzez zjedzenie surowego bądź niedogotowanego mięsa wieprzowego, baraniego lub wołowego. Zarazić można się także na skutek nie umycia rąk po przyrządzaniu takiego mięsa. Źródłem zakażenia są również nieumyte warzywa i owoce, ubrudzone ziemią ręce (np. podczas prac ogrodowych), skażona woda, surowe owoce morza pochodzące ze skażonej wody. 

Wbrew obiegowej opinii zarażenie się od kota jest dość trudne. Może nastąpić tylko w przypadku niezachowania zasad higieny przy sprzątaniu kuwety – pod warunkiem, że kot jest zarażony, wydala właśnie oocysty, a te przeleżały w kuwecie odpowiednio długo, żeby stać się inwazyjne, natomiast osoba sprzątająca kocią toaletę nie umyła potem rąk.

Kot nie jest główną przyczyną zakażeń u ludzi!

Demonizowanie kota jako potencjalnego nosiciela toksoplazmozy niesie ze sobą szereg negatywnych konsekwencji. Niestety wciąż można spotkać lekarzy, którzy zalecają przyszłym mamom pozbycie się z domu czworonoga. Nie tylko przyczyniają się oni do niepotrzebnego oddawania przywiązanych do rodziny zwierząt, ale także odwracają uwagę od najczęstszych źródeł zakażenia pierwotniakiem, o których kobieta w ciąży musi wiedzieć.

Proste środki ostrożności – czyli jak kobieta w ciąży może uniknąć toksoplazmozy?

Przestrzeganie podstawowych zasad higieny, a zwłaszcza dokładne mycie rąk, powinno wejść w krew każdemu, ale szczególnie przyszłym mamom. Unikanie spożywania mięsa z nieznanego źródła i generalnie jedzenia mięsa surowego czy niedogotowanego, mycie rąk po kontakcie z surowym mięsem, a także po pracach w przydomowym ogródku, dokładne mycie warzyw i owoców. 

Te zasady uchronią przyszłą mamę i jej dziecko. Jeśli chodzi o opiekę nad kotem, warto poprosić innych domowników o przejęcie obowiązku sprzątania kuwety, a jeśli nie jest to możliwe – sprzątanie jej w rękawiczkach ochronnych i dokładne mycie rąk po tej czynności. Kuwetę należy sprzątać często, aby oocysty nie przeszły w stadium inwazyjne.

Toksoplazmoza u kota to choroba, która na szczęście rzadko niesie za sobą bardzo poważne konsekwencje dla czworonoga. Dla ludzi także w większości przypadków nie jest niebezpieczna. Niemniej może ona nieść zagrożenie dla kobiet w ciąży (a dokładniej dla płodu) oraz osób zmagających się z obniżoną odpornością. Podstawową kwestią w przypadku profilaktyki toksoplazmozy jest zachowanie zasad higieny, częste mycie rąk, unikanie jedzenia surowego czy niedogotowanego mięsa, a także nieumytych owoców i warzyw.