Likaon pstry, czyli dziki pies afrykański. Poznaj świat tego fascynującego drapieżnika

Likaon – co to za zwierzę? 

Likaon należy do reliktowej linii psowatych. Jest to zwierzę bardzo silne i skuteczne w zdobywaniu pożywienia. Wszystkie działania społeczne, jakie rozwinęły te dzikie psy, są bardzo dobrze zsynchronizowane i oparte na wspólnocie. Czułość zmysłów i bardzo precyzyjny plan polowania czynią z nich doskonałych łowców, którzy równo pomiędzy siebie rozdzielają każdy posiłek. Szacuje się, że obecnie na wolności pozostało jedynie około dwóch i pół tysiąca tych dzikich psów afrykańskich. 

Likaon pstry – jak wygląda?

Dzikie psy w Afryce – likaony pstre – są bardzo trudne do przeoczenia. To stosunkowo duże psowate. Ich wysokość w kłębie może wynosić nawet 79 centymetrów, a waga największych osobników dochodzi nawet do 32 kilogramów. Jest ona jednak uzależniona od dostępności pożywienia na danym obszarze bytowania. Ciało jest długie nawet na metr, a głowa duża i zwieńczona półokrągłymi uszami. Smukłe i długie kończyny pozwalają osiągać bardzo duże prędkości. Likaon jest w stanie rozpędzić się nawet do 60 km/h. 

Zwierzęta te wyróżnia bardzo krótka sierść w kolorze czarno–brunatnym. Ze względu na gorący i suchy klimat jest ona tak rzadka, że miejscami można przez nią dostrzec skórę. Na czole likaonów znajduje się charakterystyczna czarna pręga. Ich grzbiet natomiast upstrzony jest rozlicznymi plamami. Wzory są uniwersalne i nie ma na świecie dwóch osobników z identycznym rozmieszczeniem cętek. 

Likaon pstry na pierwszy rzut oka przypomina hienę. Wynika to z posiadania grzebienia potylicznego ulokowanego na silnie umięśnionym karku. Duże wrażenie robią zęby tego zwierzęcia, które są duże i przeznaczone do spożywania ofiar o różnej wielkości. Mocne kły i szerokie zęby trzonowe to idealny zestaw do kruszenia kości i ścięgien. Charakterystyczną cechą tych psowatych jest brak piątego palca w przednich kończynach. 

Psy afrykańskie – tryb życia

Likaon pod względem trybu życia bardzo przypomina wilka. Osobniki żyją w stadach, które potrafią liczyć nawet sześćdziesiąt sztuk. Obecnie nie znamy innych ssaków, które tworzyłyby tak duże gromady. Są to zwierzęta bardzo inteligentne, które stworzyły niezwykle rozwinięty system działań społecznych. Wszystkie czynności – od polowania po drzemki – odbywają się wspólnie. 

Więzi społeczne w stadach likaonów są tak rozwinięte, że nawet osobniki ranne, chore lub stare cały czas pozostają w obrębie gromady i są obejmowane opieką. Istnieje stała hierarchia spożywania posiłków. Co ciekawe, jako pierwsze jedzą zawsze młode. 

Podobnie jak w stadach wilków, także u likaonów możemy zaobserwować występowanie pary osobników alfa, które przewodzą stadem. Ciekawostką jest jednak to, że u tych zwierząt obowiązuje osobna hierarchia wśród samic i osobna wśród samców. 

W porównaniu do bardziej swojskich dla nas wilków likaony pstre zajmują o wiele szersze terytoria. Podczas gdy wilki polują na terenie, który obejmuje zazwyczaj kilkadziesiąt kilometrów, Likaony mogą zdobywać pożywienie nawet na obszarze kilkuset kilometrów kwadratowych. Według niektórych badaczy są one najbardziej skutecznymi drapieżnikami wśród ssaków. 

Aktywny udział w polowaniu młode biorą dopiero od ukończenia czternastego miesiąca życia. Wcześniej jednak mogą towarzyszyć dorosłym osobnikom w zdobywaniu pożywienia. Na wędrówki wyruszają już trzymiesięczne maluchy. Wcześniej młodymi opiekuje się całe stado. Są one karmione częściowo przetrawionym zwróconym pokarmem. 

Dziki pies afrykański – polowanie i sposób odżywiania 

Likaon, jako drapieżnik, jest zwierzęciem obligatoryjnie mięsożernym. Podstawą jego diety są zwierzęta kopytne – najczęściej antylopy i gazele. W razie potrzeby nie pogardzi jednak także mniejszymi stworzeniami. Bywa, że likaony zjadają gryzonie, a nawet ptaki, a w skrajnych sytuacjach także owady. Osobniki te polują w stadach, a skuteczność ich działań szacowana jest nawet na osiemdziesiąt procent. 

Ogromna wydajność i szybkość sprawiają, że dogonienie ofiary nie stanowi dla watahy żadnego problemu. Likaony pstre bardzo szybko rozpędzają się nawet do pięćdziesięciu–sześćdziesięciu kilometrów na godzinę. Potrafią biec w tym tempie nawet przez pięć kilometrów, a pogoń może trwać nawet kilka godzin aż do momentu, kiedy ofiara będzie całkowicie wyczerpana. Taka wydajność czyni z nich niezwykle skutecznych zabójców. 

Dziki pies afrykański – obszar występowania

Dawniej likaony można było spotkać na bardzo szerokim obszarze. Zamieszkiwały całą Afrykę (łącznie z Saharą), a także tereny dawnej Babilonii. Obecnie występują one głównie na terenach suchych na południe od Sahary, w krajach takich jak Etiopia, Somalia czy Angola. Stada raczej omijają lasy i tereny krzaczaste, cenią sobie natomiast obszary półpustynne, trawiaste, czy górzyste.  

Zamiłowanie do otwartych przestrzeni wynika przede wszystkim z faktu, że na takich terenach łatwiej zlokalizować i dogonić ofiarę. Na swoich terenach likaony czuję się stosunkowo bezpieczne. Nie oznacza to jednak, że nie mają naturalnych wrogów oraz konkurencji do pożywienia. Na podobnych obszarach żyją także hieny i lwy, które mogą wchodzić z tymi zwierzętami w konflikty. 

Likaon pstry – zagrożenie wyginięciem

Szacuje się, że obecnie na całym świecie na wolności żyje jedynie od półtora do trzech tysięcy likaonów. Jest to bardzo niewielka liczba, tym bardziej że jeszcze stosunkowo niedawno populacja tych ssaków liczyła nawet pół miliona. Co się stało? Dlaczego liczba tych skutecznych drapieżników tak drastycznie zmalała?

W pewnym stopniu jest za to odpowiedzialna konkurencja w postaci lwów czy hien, które zamieszkują te same tereny. Likaony pod wieloma względami są od nich skuteczniejsze – szybsze i znacznie bardziej wydajne. Ta niewygodna konkurencja sprawia, że młode tego gatunku bardzo często zabijane są przez lwy. Niebagatelne znaczenie ma także kurczenie się naturalnych terenów bytowania tych zwierząt.  

Parki narodowe i rezerwaty to miejsca bezpieczne dla likaonów. Jednak ich tereny są zdecydowanie za małe, aby mogło funkcjonować na nich wiele zwierząt tego gatunku. Afrykańskie psy rozszerzają więc swoją obecność na inne tereny, gdzie duże zagrożenie dla nich stanowi człowiek. Nierzadko bywają zabijane przez pasterzy, którzy chronią swoich stad, giną także pod kołami samochodów. Dodatkowo gatunek dziesiątkowany jest przez wściekliznę. 

Likaon – ciekawostki

Likaon pstry pojawia się na wielu listach zwierząt najbardziej narażonych na wyginięcie. Gatunek ten bije wiele rekordów, fascynując etologów i zoologów. Co warto o nim wiedzieć?

• Chociaż potrafią szczekać, porozumiewają się najczęściej za pomocą dźwięków, które przypominają ćwierkanie ptaków.
• Dominująca w stadzie para łączy się ze sobą na całe życie.
• W Czerwonej Księdze Gatunków Zagrożonych znajdują się pod statutem EN, który oznacza krytyczne narażenie na wyginięcie.
• Przez wieki uznawany był za szkodnika i tępiony.

Likaon pstry jest jednym z największych psowatych zamieszkujących tereny Afryki. Tworzy ogromne stada z doskonale rozbudowaną hierarchią i ogromem zachowań społecznych. Jeszcze do niedawna liczba tych zwierząt była tak duża, że przez ludzi uznawane były za szkodniki. Działalność człowieka, duża konkurencja, kurczenie się terenów i znikanie pożywienia to czynniki, które doprowadziły niemal do ich wyginięcia. Pomimo wysiłków zoologów i wolontariuszy na całym świecie nie ma pewności, że te fascynujące zwierzęta przetrwają razem z nami kolejną dekadę.

Bibliografia:

1) African Wild Dog – Natural History – https://www.awdconservancy.org/natural+history.html [dostęp: 28 grudnia 2020]