Rodzina pająków ptasznikowatych obejmuje niemal tysiąc gatunków dużych pająków o różnorodnym umaszczeniu. Wyjaśniamy, czy wszystkie ptaszniki są niebezpieczne oraz jak można hodować je w domu.
Opis i występowanie
Ptaszniki (Theraphosidae) to rodzina pająków z podrzędu Opisthothelae (pająki charakteryzujące się niesegmentowanym odwłokiem) oraz infrarzędu ptasznikowców Mygalomorphae. Rodzina obejmuje około 950 gatunków dużych pająków i występuje niemal na wszystkich kontynentach. Najliczniej reprezentowana jest w strefie tropikalnej i subtropikalnej, gdzie występuje większość znanych odmian. Zamieszkują zarówno tereny pustynne, jak i górzyste. Ze względu na miejsce bytowania wyróżnia się:
- ptaszniki naziemne;
- ptaszniki nadrzewne;
- ptaszniki podziemne.
W Polsce ptaszniki spotykane są głównie jako pająki hodowlane, pod ochroną są jednak trzy rzadkie gatunki z rodziny gryzielowatych. Są one niewielkie i występują jedynie na suchych i ciepłych terenach. Nazwa zwierzęcia została nadana w XVII wieku przez badaczkę, która zaobserwowała pająka pożerającego ptaka.
Cechy wspólne gatunkowo
Ptaszniki to w większości duże pająki – największy z nich, czyli ptasznik goliat, dorasta nawet do 10 cm długości ciała i 30 cm rozpiętości odnóży. Ciało ptaszników jest porośnięte dwoma rodzajami włosków, krótszymi i dłuższymi, złożone jest z głowotułowia, odwłoka i czterech par odnóży. Wszystkie z gatunków mają parzące włoski na opistosomie (tylnej części ciała zbudowanej z kilku segmentów), rozwinięte płaty szczękowe i guzki wokół aparatu gębowego służące do rozdrabniania pokarmu, haki jadowe oraz opuszki scopula – włoski na końcach odnóży.
Ptaszniki żyją na drzewach, w dziuplach, norkach i szczelinach skalnych. Polują głównie w nocy. W odróżnieniu od innych pająków nie wykorzystują pajęczyny jako sieci łownej, a jedynie jako wypełnienie gniazda bądź kokonu. W zależności od gatunku ptaszniki dojrzewają od 1 do 5 lat, przy czym wpływ na dorastanie ma temperatura oraz częstość spożywania pokarmu. Niektóre z samic mogą żyć nawet do 20 lat. Ich głównym pożywieniem są bezkręgowce i drobne kręgowce.
Najpopularniejsze gatunki ptaszników
Na świecie rozpoznawanych jest obecnie prawie tysiąc różnych gatunków ptaszników. Nie wszystkie z nich są nazwane i w pełni zidentyfikowane. Jakie są najpopularniejsze gatunki?
Ptasznik goliat
Ptasznik goliat (Theraphosa blondi), zwany też ptasznikiem gigantem, uważany jest za jednego z największych żyjących pajęczaków. Jego masa może wynosić do 250 gramów, a rozstaw odnóż do około 30 centymetrów. Gatunek jest agresywny i średnio jadowity – ukąszenie zazwyczaj skutkuje wymiotami, nudnościami i skurczami mięśni. Długość życia ptasznika goliata jest zależna od płci – samice mogą żyć do kilkunastu lat, samce dożywają średnio 2–4 lata. Goliaty występują w Brazylii, Gujanie Francuskiej, Gujanie, Surinam i Wenezueli. Są popularnie hodowane w terrariach jako zwierzęta domowe.
Ptasznik olbrzymi
Ptasznik olbrzymi (Lasiodora parahybana) nazywany jest również ptasznikiem brazylijskim. Brazylia to jedyne miejsce jego naturalnego występowania. Rozpiętość jego odnóży to około 30 cm u samicy przy długości ciała do 10 cm. Głównym ubarwieniem jest czerń, spotyka się również osobniki brunatne, szare i brązowe.
Ptasznik australijski
Ptasznik australijski (Atrax robustus) nazywany jest również atraksem lub podkopnikiem. Gatunek występuje w Australii, w stanach Queensland, Nowa Południowa Walia i Sydney. Jest wyjątkowo agresywny i niebezpieczny oraz uważany za najbardziej jadowitego pająka na świecie – istnieje 26 zapisów przypadków śmierci po ukąszeniu tego pająka. W 1979 roku odkryto antidotum, które skutecznie zapobiega śmierci. Jego jad zawiera przede wszystkim δ-heksatoksynę, czyli peptyd powodujący masowe uwolnienie neuroprzekaźników z zakończeń układów somatycznych i autonomicznych. Pająk bytuje głównie w szczelinach skalnych, pod kamieniami i przy pniach drzew eukaliptusowych. Raczej unika otwartych przestrzeni, zdarza mu się jednak wkradać do domów.
Ptasznik czerwonokolanowy
Ptasznik czerwonokolanowy (Brachypelma smithi) zamieszkuje sawanny oraz półpustynne tereny Meksyku. Jest niemal całkowicie wytępiony w środowisku naturalnym ze względu na wysoką popularność pośród hodowców – obecnie pająk jest chroniony prawnie przez Konwencję Waszyngtońską CITES. Brachypelma ma czarną tarczkę grzbietową z perłową obwódką, czarny odwłok z perłowymi włoskami i pomarańczowe plamki na odnóżach. Osobnik osiąga wymiary do 8 cm. Samice dożywają do 20 lat. Usposobienie dość łagodne i jad niestanowiący większego zagrożenia dla człowieka.
Ptasznik chilijski
Ptasznik chilijski (Grammostola rosea) nazywany jest również chilijskim. Pochodzi z górzystych terenów Argentyny, Boliwii i Chile. Ma beżowe ciało z fioletowym odcieniem o niebieskawym połysku u samców. Gatunek jest dość łagodny, a jego ukąszenia nie są groźne dla zdrowia człowieka.
Jad ptaszników
Jad ptaszników działa toksycznie na wiele gatunków, aby umożliwić pająkom spożywanie różnych gromad zwierząt. Substancja jadowa zawiera peptydy, enzymy i substancje drobnocząsteczkowe, w tym jony potasu, kwas cytrynowy, nukleotydy, histaminę, oktopaminę, serotoninę, acetylocholinę oraz acyliopaminę. Głównym składnikiem jadu są neurotoksyczne peptydy bogate w disiarczki, określane jako theraphotoxines.
Nie wszystkie z ptaszników mają równie silny jad. Jad jest toksyczny również dla ludzi, nie ma jednak udokumentowanych przypadków śmierci od ukąszenia od 1979 roku, kiedy to zarejestrowano antidotum na ugryzienia australijskiego atraksa. Do tego czasu zanotowano 26 przypadków śmierci.
Do skutków ukąszenia przez ptasznika należą:
- silny ból i opuchlizna w okolicy ugryzienia;
- wymioty;
- drgawki utrzymujące się nawet do kilku tygodni;
- zaburzenia oddychania;
- podwyższone tętno;
- utrata przytomności.
Jad jest wykorzystywany w medycynie, między innymi jako lek przeciwbólowy lub lek na schorzenia serca. Ptaszniki atakują poprzez wstrzyknięcie paraliżującego jadu, rozpuszczającego za pomocą enzymów trawiennych ciało bezkręgowców i kręgowców, które następnie jest wsysane do żołądka zwierzęcia.
Domowa hodowla ptaszników
Ptaszniki są bardzo łatwe w utrzymaniu – są dość czyste i wymagają jedynie jednego posiłku tygodniowo. W warunkach hodowlanych potrafią dożyć nawet do 30 lat. Popularność ptasznika jako zwierzęcia domowo-terrarystycznego stanowi pewne zagrożenie dla gatunku. Przyjmuje się, że z Australii, gdzie występuje wiele odmian pająków, wywożonych jest nawet 10 tysięcy ptaszników rocznie. Jedną z przyczyn jest trudność w ochronie prawnej – większość gatunków nie posiada nazwy i nie jest zidentyfikowana, nie podlega więc ochronie przez prawo.
W niektórych z krajów hodowla pająków może mieć również cel konsumpcyjny. Ptaszniki są jednym z przysmaków w Kambodży, gdzie serwuje się je z odrobiną przypraw.
Najpopularniejsze w hodowlach są ptaszniki naziemne, uznawane za najłatwiejsze w utrzymaniu. Należą do nich przede wszystkim gatunki takie jak:
- Brachypelma;
- Acantoscurria;
- Grammostola;
- Lasiodora.
Cechuje je słaba jadowitość, powolność oraz brak wymagań dotyczących przestrzeni.
Terrarium
Terrarium dla gatunków naziemnych powinno mieć przynajmniej 50 cm długości, 30 cm wysokości oraz 40 cm szerokości. Nie powinno być zbyt wysokie i koniecznie musi być przykryte, aby zapewnić zwierzęciu bezpieczeństwo i uniemożliwić ewentualną ucieczkę. Warunki klimatyczne powinny wynosić około 25 stopni w dzień, poziom wilgotności różni się w zależności od odmiany.
Za pomocą akcesoriów dostępnych w sklepach terrarystycznych należy stworzyć warunki zbliżone do naturalnych. Są to przede wszystkim:
- warstwa podłoża (włókno kokosowe z dodatkiem torfu bądź piasku);
- płytki pojemnik z wodą do picia;
- czerwona żarówka grzewcza;
- higrometr do mierzenia wilgotności;
- termometr wskazujący temperaturę w terrarium.
Pokarm
Okazy terrarystyczne karmione są przede wszystkim owadami, jak świerszcze, szarańcza, larwy mączniaka i drewnojada. Większym osobnikom można podać również mysz, nie zaleca się tego jednak początkującym hodowcom ze względu na możliwe uszkodzenia pająka podczas walki z gryzoniem. Ptasznik wymaga karmienia raz na tydzień, przy bardziej obfitym posiłku, takim jak mysz – raz na dwa tygodnie. Co ciekawe, najedzony osobnik zupełnie ignoruje podawany pokarm.
Zanim zdecydujesz się na domową hodowlę ptaszników, zapoznaj się z podstawowymi informacjami na temat tych zwierząt. Dużą część z nich przedstawiliśmy ci w tym artykule. Wybierając pierwszego osobnika do terrarium, upewnij się, że wybrany przez ciebie ptasznik cechuje się słabym jadem, niskim poziomem agresji oraz niewymagającym trybem życia. Powodzenia!
Subskrybuj
