Łoś euroazjatycki (Alces alces) – co warto wiedzieć o tym zwierzęciu?

Łoś może mierzyć ponad 2 m i ważyć nawet 700 kg. Ten roślinożerny ssak jest jednym z symboli dolin Narwi i Biebrzy. Wzbudza podziw i szacunek – do tego stopnia, że w Polsce ma tylko jednego naturalnego wroga, czyli wilka. I tak jednak najbardziej zagraża mu człowiek. Dowiedz się więcej o łosiach!

Łoś euroazjatycki – podstawowe informacje

Podgatunki łosia

Zrozumienie systematyki łosi jest korzystne dla prawidłowej identyfikacji tych zwierząt w środowisku naturalnym i w ogrodach zoologicznych. Wyróżnia się następujące podgatunki tego zwierzęcia:

• łoś europejski (A. a. alces);
• łoś ussuryjski (A. a. cameloides);
• łoś kamczacki (A. a. buturlini);
• łoś alaskański (A. a. gigas);
• łoś wschodniosyberyjski zwany jakuckim (A. a. pfizenmayeri);
• A. a. americana;
• A. a. andersoni;
• A. a. shirasi.

Określenie wieku, płci i specyfiki budowy poroża poszczególnych łosi pozwala je lepiej identyfikować.

Opis wyglądu łosia

Łoś jest dużym ssakiem. Pod względem budowy ciała jest podobny do jelenia, jednak jest bardziej masywny niż jego kuzyn. Jego głowa jest zwieńczona szerokim porożem znanym pod nazwą łopat albo badyli. Poroże w formie łopat składa się z trzech części:

• róży;
• tyk;
• pasynków – jest ich nawet do 20 w jednej łopacie.

Łopatacz to określenie samca z łopatami, natomiast badylarz oznacza samca, który nie wytworzył charakterystycznej formy poroża.

Od nosa do ogona łosie pokryte są gęstym i często kudłatym, ciemnym futrem. Zwierzęta mają długie, ale silne nogi, dzięki czemu pewnie poruszają się zarówno po lasach, jak i bagnach. Ich oczy są ciemne i duże, co zapewnia im niezwykłą szybkość i dokładność w badaniu otoczenia.Uzębienie dorosłego łosia składa się z 32 zębów.

Łoś – obszary występowania

Łosie występują w siedliskach na całym świecie. Można je spotkać na obszarze od zimnych lasów borealnych i lasów Europy Północnej, Syberii, Alaski, Kanady i Skandynawii do umiarkowanych lasów mieszanych i obszarów górskich północno-zachodnich Stanów Zjednoczonych. W Ameryce Północnej łosia można również spotkać w południowej Kanadzie na wschód od Gór Skalistych, na większości obszaru Minnesoty i Maine oraz w całej Nowej Anglii.

Łosie w Polsce

W Polsce łoś żyje w:

• Puszczy Bydgoskiej;
• Puszczy Dulowskiej;
• lasach lubelskich;
• Poleskim Parku Narodowym;
• Biebrzańskim Parku Narodowym;
• Kampinoskim Parku Narodowym.

Aktualna liczebność łosia w Polsce szacowana jest na 14 tys. osobników.

Łoś jako wskaźnik ekologiczny

Chociaż łosie mają tendencję do trzymania się blisko obszarów podmokłych takich jak jeziora i rzeki, siedliska łosi zmieniają się znacząco z roku na rok ze względu na wahania w dostępności pożywienia. Biorąc pod uwagę ich konieczność posiadania źródeł pokarmu takich jak rośliny wodne oraz bezpiecznych siedlisk w pobliżu źródeł wody, łosie stały się świetnymi „wskaźnikami” ekologicznymi w wielu częściach Ameryki Północnej.

Tryb życia i socjalność łosi

Byk z reguły porusza się samotnie. Klępy z cielakami zimą zbierają się w stada, jednak zachowują dużą niezależność. Grupa ta składa się z dwóch do dziesięciu osobników.

Łosie często wybierają obszary wzdłuż rzek, gdzie jest dużo osłon takich jak krzewy lub drzewostany. Robią to ze względu na swoje bezpieczeństwo. Na mokrym gruncie poruszają się bardzo hałaśliwie, ale na suchym potrafią przemieszczać się cicho. Świetnie pływają i nurkują.

Rozmnażanie łosi

Bukowisko to okres godowy łosi, a także obszar, na którym przebywają one w trakcie tego okresu. Gody rozpoczynają się w różnych okresach, zwykle jesienią, zależnie od miejsca bytowania. Zazwyczaj klępa przywołuje byka porykiwaniem, a samiec w odpowiedzi wydaje dźwięk zwany stękaniem. Spotkanie na jednym terenie dwóch samców kończy się w większości przypadku mierzeniem się i wydawaniem odgłosów. Walki pomiędzy bykami, które polegają na zderzaniu się porożami, zdarzają się rzadziej niż u innych jeleniowatych.

Ciąża i odchowanie potomstwa

Jeżeli samicy towarzyszą jej młode z poprzedniego roku, samiec musi je najpierw zaakceptować, by został dopuszczony do kopulacji. Okres ciąży trwa 226–244 dni, a samica rodzi jedno lub dwoje młodych (łoszaków). Młode przychodzą na świat w maju i na początku czerwca. Samica opiekuje się nimi do pierwszego roku życia. Po trzech dniach zaczynają podążać za matką. Są niezgrabne, ale szybko się rozwijają. Szczyt rozwoju fizycznego osiągają w wieku 6–10 lat.

Pożywienie – czym żywią się łosie?

Łosie żywią się głównie roślinnością wodną i lądową, przy czym ich dieta różni się w zależności od siedliska i pory roku. Zwykle żerują podczas wschodu i zachodu słońca. Pasą się na:

• trawie;
• turzycach;
• skrzypach;
• innych roślinach przybrzeżnych.

Latem łosie żywią się głównie:

• krzewami liściastymi;
• gałęziami wierzby;
• liśćmi osiki.

Zimą łosie używają swoich potężnych przednich nóg do kopania w poszukiwaniu pożywienia, przebijając się przez lód i śnieg. Zjadają:

• gałązki i korę drzew liściastych;
• gałązki jałowca;
• pędy sosny.

Łoś – status ochrony w Polsce

W Polsce między I a II wojną światową żyło jedynie 8 łosi na obszarze Bagien Biebrzańskich, gdzie zwierzęta te były pod ochroną. To właśnie wyłącznie tam gatunek przetrwał II wojnę światową. Pomimo tego nie był objęty ochroną.

Polowania na łosia – tak czy nie?

Dopiero w 2001 roku, na skutek działań wielu organizacji prozwierzęcych i działających na rzecz środowiska, obowiązuje w Polsce moratorium. Jest to zawieszenie polowań i rozciągnięcie okresu ochronnego na cały rok.

Od 2014 roku rząd stara się przywrócić polowania na łosie. W 2017 roku Ministerstwo Środowiska przedstawiło statystyki, według których zwierząt tych miałoby być w Polsce aż 28000. Według naukowców jest to liczba przeszacowana i wychodząca poza możliwości biologiczne łosi. Argumentami za przywróceniem polowań mają być:

• zwiększone szkody w obszarach uprawnych;
• większa liczba wypadków komunikacyjnych z udziałem łosi.

Naukowcy są zdania, że oba te problemy da się rozwiązać bez odstrzału łosi, m.in. poprzez:

• ochronę populacji wilków, które są naturalnymi wrogami łosi;
• oczyszczanie poboczy i zwiększenie widoczności;
• zabezpieczenie siedlisk łosia z dala od siedzib ludzkich;
• prowadzenie działań naukowych, które mają za zadanie zbadanie faktycznej wielkości populacji.

W 2022 roku łoś został wpisany na Czerwoną Listę Kręgowców Polski z kategorią NT, czyli bliskiego zagrożenia.

Ciekawostki o łosiu

Łoś poza okresem godowym rzadko wydaje jakiekolwiek odgłosy. W połączeniu z faktem, że porusza się cicho, sprawia to, że łatwo go przegapić.

Jego naturalnym sposobem poruszania się jest inochód. Polega on na unoszeniu jednocześnie obu kończyn z jednej strony ciała, np. prawej przedniej i prawej tylnej, a następnie lewej przedniej i lewej tylnej. W trakcie takiego poruszania się słychać dwa takty.

Łoś to największy przedstawiciel rodziny jeleniowatych. Obszar jego występowania stale się zmniejsza. Warto wiedzieć, jaką funkcję pełni w ekosystemie i dlaczego trzeba go chronić.