Koń fryzyjski, czyli friesian – charakter, umaszczenie i wygląd

Jeśli marzysz o posiadaniu własnego konia, ale nie jesteś doświadczonym jeźdźcem, doskonałym wyborem może być dla ciebie koń fryzyjski. Mało płochliwy i nienarowisty, lubi współpracować z człowiekiem i uczyć się nowych rzeczy. Poznaj opis rasy i sprawdź, skąd pochodzi oraz jak rozwija się współcześnie.

Koń fryzyjski, czyli fryz – koń o długim rodowodzie

Uważa się, że koń rasy fryzyjskiej reprezentuje jedne z pierwszych udomowionych, celowo hodowanych koni na świecie. Wywodzi się prawdopodobnie jeszcze z ras koni utrzymywanych przez Rzymian w celach bojowych. Z czasem koń fryzyjski używany był przede wszystkim jako zwierzę do ciągnięcia wozów, choć próbowano również hodować tę rasę w celach pokazowych, stawiając na jej nieco lżejszą budowę.

W XVIII wieku dostrzeżono potencjał tych koni na kilku polach. Przede wszystkim nadal używano ich jako zwierząt pociągowych, a także – z uwagi na wytrzymałość i siłę – pocztowych. Potem stały się rasą typowo powozową, używaną również z czasem – choć tylko przez chwilę – w zawodach kłusaków. Takie zastosowanie fryzów doceniono zarówno w Hiszpanii, jak i Francji, na Węgrzech czy nawet w Stanach Zjednoczonych.

Księga stadna i współczesny rozwój rasy

Obecnie uważa się, że fryz jest koniem o wiele lżejszym i elegantszym niż jego przodkowie. Pierwsza księga stadna została założona w 1878 roku i na jej podstawie można stwierdzić, że wszystkie zwierzęta tej rasy pochodzą od jednego ogiera – Nemo 51. 

W XX wieku hodowla rasy nieco podupadła, co było wynikiem działań wojennych. Dopiero po 1960 roku zaczęto od nowa ją popularyzować, dbając o jakość hodowli i poprawiając niektóre cechy, np. galop.

Koń rasy fryzyjskiej – wygląd

Współczesny fryz jest zaliczany do średnich ras zimnokrwistych. Minimalny wzrost dla stadnej klaczy fryzyjskiej wynosi 154 cm. Średnia w tym aspekcie to 160 cm dla obu płci. Nie ma jednak górnej granicy wzrostu, w związku z czym niekiedy spotyka się fryzy mające w kłębie nawet 180 cm. Nie jest to wadą, o ile zachowane są harmonia budowy konia oraz inne charakterystyczne dla niego cechy, np. chód.

Budowa koni fryzyjskich

Konie te wyróżnia dostojny, elegancki wygląd, ale jednocześnie mocna budowa. Mają długą, lekko szczupaczą głowę i niewielkie uszy. Oczy są duże, błyszczące. Szyja ma lekko łabędzi, charakterystycznie wygięty profil, ale jest też dobrze umięśniona, co umożliwia koniom jazdę w powozach. Łopatki są skośne, ale żebra nie mogą być beczkowate. Kończyny przednie są proste, a tylne mają długie udo. Najważniejsze jest to, aby cała sylwetka konia była harmonijna – to cecha najbardziej ceniona podczas pokazów.

Konie rasy fryzyjskiej w galopie

Choć każdy lubi podziwiać konie fryzyjskie w galopie, to nie jest to rodzaj chodu, którym te zwierzęta się wyróżniają. Wręcz przeciwnie – dąży się do tego, aby w ramach hodowli poprawić tę właśnie cechę. Tym, co najbardziej wyróżnia konia fryzyjskiego, jest oczywiście kłus, z którego słynie. Jest on jednocześnie zamaszysty i bardzo lekki. Zad pracuje mocno, nogi zginają się w stawach, trwając przez chwilę w zawieszeniu. Jeśli widziałeś kiedykolwiek kłusującego fryza, nie pomylisz go z żadnym innym koniem.

Umaszczenie koni fryzyjskich

Choć co jakiś czas w mediach pojawia się informacja o koniu fryzyjskim białym, to nie jest ona prawdziwa. Rasa ta może występować jedynie w kolorze karym. Zdarzają się konie kasztanowate, jednak nie jest to cecha pożądana i wyklucza zwierzęta z hodowli. Odcień jest ściśle określony: wronie ogiery nie są w ogóle dopuszczane do rozrodu – muszą mieć kruczy odcień sierści. Klacz fryzyjska, podobnie jak wałach, może mieć małą, białą gwiazdkę na czole. 

Najczęstsze choroby konia fryzyjskiego

Istnieje schorzenie skórne, do którego szczególnie predysponowane są konie fryzyjskie. Mowa o grudzie, czyli naroślach o różnych kształtach występujących na skórze, najczęściej na wysokości pęcin. Schorzenie to może objawiać się w różnych przypadkach. Prócz rasy, czynnikami zwiększającymi ryzyko jej pojawienia się są:

• zmiany żywienia – dawki i pokarmu;
• pasożyty;
• urazy – najczęściej w obrębie kończyn;
• przebyte infekcje;
• alergie kontaktowe;
• nieprawidłowe warunki przetrzymywania.

Koń fryzyjski – użytkowanie

Z uwagi na elegancki sposób poruszania się tych koni, obecnie używa się ich przede wszystkim do konkursów jeździeckich i rekreacji. Są to wierzchowce idealne pod siodło, chętnie współpracujące z człowiekiem. Praca z nimi jest o tyle łatwiejsza, że konie te naturalnie podnoszą wysoko nogi w każdym rodzaju chodu, dlatego świetnie się prezentują i nie trzeba ich uczyć tego konkretnego zachowania.

To jednak tylko jedna kategoria, w której koń fryzyjski jest użytkowany. Bardzo często używa się go też do konkursów powożenia czy jazdy zaprzęgowej. Wszystko z uwagi na jego charakter, ale również predyspozycje, które kształtowały się przez ostatnie wieki pracy hodowlanej.

I.B.O.P. – test użytkowany dla fryza

Pod nazwą I.B.O.P. (nl. Instelling Bruikbaarheids Onderzoek Friese Paarden) kryją się sprawdziany użytkowe dla koni fryzyjskich. Są one organizowane w trzech kategoriach:

• jazda wierzchem;
• powożenie pokazowe;
• jazda zaprzęgowa.

Testy dostępne są dla każdego konia fryzyjskiego, który ukończył czwarty rok życia. Różnią się od typowych konkursów powożenia czy ujeżdżania przede wszystkim tym, że nie jest oceniana praca jeźdźca. Niemniej wpływa ona bezpośrednio na sposób, w jaki porusza się koń. Z tego powodu do I.B.O.P. wystawiane są konie z doświadczonymi jeźdźcami, którzy są w stanie korzystnie je pokazać.

W trakcie testu ujeżdżeniowego oceniane są przede wszystkim trzy chody i przejścia między nimi:

• sprężysty stęp;
• pośredni kłus;
• galop.

Na tej podstawie można ocenić jedną z istotniejszych cech konia fryzyjskiego, czyli ruch pochodzący z zadu.

Charakter koni fryzyjskich

Dlaczego koń fryzyjski jest tak chętnie wybierany do jazdy wierzchem? Przede wszystkim z uwagi na swój charakter. Jest to zwierzę bardzo przyjazne dla człowieka, chętnie z nim współpracujące, zwłaszcza na zasadach opartych na braku przemocy i zrozumieniu. Jest cierpliwy, dlatego nadaje się również dla mało doświadczonych jeźdźców. Świetnie odnajduje się w kontakcie z dziećmi oraz osobami niepełnosprawnymi. Z tego powodu bywa wykorzystywany do pracy z nimi m.in. w hipoterapii.

Koń fryzyjski jest przyjazny i zrównoważony. To sprawia, że nie ma skłonności do narowów. Nie jest też bardzo płochliwy, co go odróżnia od ras gorącokrwistych. 

Koń fryzyjski – cena w hodowli

Źrebięta zwykle kosztują około 15000 zł, jeśli mowa o koniu ze zwykłej linii i ogierze. Młode klacze bywają droższe. Osobnik przed 4. rokiem życia kosztuje nawet do 25000 zł. Ujeżdżony ogier lub wałach może kosztować do 35000 zł. Nieco tańsza bywa klacz konia fryzyjskiego – cena zależy tutaj od klasy (Stable lub Ster) i oscyluje w granicach od 25000 zł do 33000 zł.

Kupno konia fryzyjskiego – na to uważaj w ogłoszeniach!

Zakup konia fryzyjskiego powinien być odpowiednio przemyślany. Ważne jest, aby wybierać zwierzę rasowe, czyli mające rodowód Królewskiego Związku Hodowców Koni w Holandii. Istnieją również inne związki zajmujące się rejestracją koni fryzyjskich, jednak stosują one znacznie mniej restrykcyjne zasady, przez co konie są słabszej jakości, mają wady budowy lub nieodpowiedni charakter, zwłaszcza dla początkującego czy niedoświadczonego jeźdźca.

Jeśli znajdziesz konie na sprzedaż, zdecyduj się raczej na źrebię pochodzące od tak zwanej klaczy Ster i sprawdź, czy jego ojciec miał licencję na krycie. Następnie przeanalizuj rodowód i policz, jaki jest poziom inbredu. Jeśli przekracza 5%, może to przekładać się negatywnie na zdrowie konia.

Koń fryzyjski zwany jest „Czarną Perłą” – i to nie bez powodu. Osobniki o umaszczeniu kruczym i prawidłowym chodzie są bardzo pożądane. Pamiętaj, żeby – kupując konia fryzyjskiego – nie oszczędzać i nastawić się raczej na dobrą jakość linii i korzystny rodowód.