Jeleń szlachetny jest powszechnie znanym mieszkańcem kontynentu europejskiego. W naszym kraju można spotkać go praktycznie we wszystkich kompleksach leśnych. Bardzo łatwo odróżnić samicę od samca, ponieważ łania jelenia jest pozbawiona charakterystycznego dla byka poroża. Czy napotkanego w lesie jelenia trzeba się bać? Jaki jest jego tryb życia i dieta? Wszystkiego dowiesz się z poniższego artykułu!
W jakich częściach świata można spotkać jelenia?
Jeleń na świecie
Jelenie zamieszkują nie tylko Europę, lecz także północną Afrykę i część Azji. Zostały także introdukowane (czyli wprowadzone przez człowieka) na obszar Australii, Nowej Zelandii i Ameryki Południowej.
W zależności od zamieszkiwanych rejonów zwierzęta te różnią się od siebie wielkością, wagą i niektórymi szczegółami anatomicznymi.
Jeleń w Polsce
Na terenie naszego kraju jelenie zamieszkują niemal wszystkie większe obszary leśne. Nasz rodzimy gatunek to jeleń europejski (Cervus elaphus elaphus), nazywany także skandynawskim). W zależności od miejsca występowania można wyróżnić kilka jego ekotypów:
- jeleń bieszczadzki;
- jeleń mazurski;
- jeleń pomorski;
- jeleń wielkopolski.
Największy i najpotężniejszy ze wszystkich jest ekotyp bieszczadzki. Jelenie możesz spotkać zarówno w górach, jak i na nizinach. Występują w lasach liściastych lub mieszanych. Ich ogromne i rozłożyste poroże wyklucza jednak bytowanie pośród bardzo gęstej roślinności.
Jak wygląda jeleń?
Sierść i ubarwienie jelenia
Jelenie pokryte są dosyć krótką i gęstą sierścią, która wydłuża się nieco wyłącznie w obrębie głowy i szyi. Zwierzęta te dwa razy do roku wymieniają sierść. Zimą ma ona kolor srebrny lub ciemnoszary. Latem i jesienią jest rdzawobrązowa, ciemniejsza w obszarze szyi, nóg i brzucha.
Ubarwienie dorosłych osobników jest jednolite. Mały jeleń na grzbiecie i bokach ma natomiast widoczne gołym okiem cętki.
Ile waży jeleń?
Jelenie to bardzo duże zwierzęta. U osobników występujących w polskich lasach średnia wysokość w kłębie wynosi około 150 centymetrów. Długość natomiast może dochodzić nawet do 2,5 metra!
Waga jelenia może być bardzo różna w zależności od obszaru występowania osobnika oraz przede wszystkim dostępu do pożywienia. W Polsce najcięższe samce, czyli byki, mogą ważyć nawet 220 kilogramów. Średnia waga łani jelenia wynosi natomiast około 130 kilogramów.
Poroże jelenia – co warto o nim wiedzieć?
Poroże posiada zdecydowana większość samców jelenia, chociaż u niektórych osobników, nazywanych mnichami, nie wyrasta ono nigdy.
Wśród leśników i myśliwych rogi jelenia nazywane są wieńcem. Poroże składa się z dwóch tyk, z których wyrastają poszczególne odnogi, czyli odgałęzienia – może być ich nawet 30. Najbardziej imponujące rogi z największą liczbą odnóg mają dojrzałe samce w wieku od 10 do 12 lat.
Waga poroża jelenia różni się w zależności od jego ekotypu. Karpackie i mazurskie byki mają rogi o wadze nawet 12 kilogramów, podczas gdy pozostałe posiadają takie, które raczej nie przekracza 8 kilogramów.
Byki zrzucają poroże w okresie zimowym. Zaczyna odrastać już wczesną wiosną, aby latem osiągnąć swoje największe rozmiary.
Czy samica jelenia to sarna?
Często jeszcze można spotkać się z przekonaniem, że sarna jest samicą jelenia. Tymczasem są to dwa zupełnie różne gatunki zwierząt! Samce sarny nazywane są koziołkami, a samice jeleni to łanie.
Co jedzą jelenie?
Jeleń to zwierzę roślinożerne, które zdecydowanie nie należy do wybrednych. Podstawę jego diety stanową trawy i zboża, jednak jelenie żywią się także:
- pędami;
- korą;
- owocami krzewów i drzew;
- suszonymi i zaschniętymi trawami;
- pąkami;
- gałązkami młodych drzew;
- warzywami i owocami rosnącymi na polach.
Jeżeli w lasach brakuje pożywienia, jelenie pojawiają się na polach uprawnych, gdzie bez skrupułów żywią się plonami. Nie gardzą takimi warzywami jak kapusta, ziemniaki czy buraki. Niekiedy dla rolników bywa to prawdziwym utrapieniem.
Rozmnażanie jeleni. Co to jest rykowisko?
Okres godowy jeleni, czyli rykowisko, ma miejsce zazwyczaj w drugiej połowie września. Przystępują do niego w pełni dojrzałe osobniki. Jeleń byk najczęściej ma wówczas około pięciu lat, a łania przynajmniej trzy.
W czasie rykowiska jelenie tracą nawet piętnaście procent masy swojego ciała, ponieważ w tym okresie nie pobierają pokarmów.
Ciąża i odchów młodych
Ciąża jelenia trwa około 230 dni. Młode przychodzą na świat zazwyczaj na przełomie maja i czerwca. Samica rodzi najczęściej jednego malucha, chociaż niekiedy zdarzają się podwójne mioty.
Przez pierwszych kilka dni młode przebywa w ukryciu. Po tym czasie jest już w stanie wędrować za matką i wtedy razem z nią dołącza do stada. Jelenie dosyć długo pozostają pod opieką matki. Żywią się jej mlekiem przez około osiem miesięcy, a pełną samodzielność osiągają dopiero między drugim a trzecim rokiem życia.
Czy jeleń jest niebezpieczny dla człowieka?
Jelenie są zwierzętami płochliwymi, dlatego spotkanie ich w lesie jest bardzo mało prawdopodobne. Kiedy słyszą człowieka, najczęściej po prostu oddalają się w bezpieczne miejsce. Jeżeli jednak natniesz się na byka lub łanię podczas zbierania grzybów albo spaceru, najlepszym rozwiązaniem będzie oddalenie się spokojnie w drugą stronę.
Jelenie atakują ludzie niezwykle rzadko, zazwyczaj wtedy, kiedy czują bardzo zagrożone i nie mają żadnej drogi ucieczki.
Tryb życia jelenia
Jelenie na ogół prowadzą nocny tryb życia. Poniekąd kłóci się to z ich predyspozycjami biologicznymi, ponieważ z natury są zwierzętami dziennymi. Bliskość ludzkich siedzib sprawia jednak, że za dnia ukrywają się w gęstwinach leśnych, a wychodzą wtedy, kiedy cichnie wiejski gwar i robi się ciemno.
Średnia długość życia jelenia w naturalnych warunkach wynosi od 12 do 15 lat, chociaż najstarsze spotykane osobniki liczyły sobie nawet dwie dekady. Na fermach i w ogrodach zoologicznych zwierzęta dożywają w spokoju dwudziestego piątego roku życia.
Rola jelenia w ekosystemie lasów
Polowania na jelenie nie są niestety rzadkością. Jednym z najczęściej powtarzanych argumentów myśliwych jest konieczność regulowania populacji jeleni, które niszczą pędy młodych drzew, nie tylko jedząc je, ale także tratując.
Polowania na jelenia dopuszczalne są tylko w konkretnych okresach. Jest to zwierzę cyklicznie chronione. Na łanie można polować od 1 września do 15 stycznia, czyli wtedy, kiedy nie są w wysokiej ciąży i nie mają pod opieką noworodków. Sezon na byki trwa od 21 sierpnia do końca lutego, a na cielęta od 1 października do końca lutego.
Liczebność jeleni w polskich lasach jest zawyżana przez środowiska łowieckie, jednak badania pokazują, że w ostatnich latach systematycznie rośnie. Jedynymi naturalnymi wrogami tych zwierząt w naszym klimacie są rysie, wilki i niedźwiedzie. Przy czym te dwa ostatnie gatunki występują niemal wyłącznie w Bieszczadach.
Ciekawostki o jeleniach
Okres godowy tych zwierząt nie bez powodu nazywany jest rykowiskiem. Byki są wtedy bardzo wokalne. Ich krzyki mają różne brzmienie i mogą wyrażać bardzo różne emocje.
Stare byki zazwyczaj prowadzą samodzielny tryb życia. Przez większość czasu jednak jelenie żyją w stadach złożonych z przedstawicieli tej samej płci. Rozpraszają się tylko w trakcie rykowiska.
Podsumowanie
Jeleń to bardzo duży ssak kopytny, który występuje na terenie całej Polski – od Bieszczad aż po Pomorze. Jest aktywny zazwyczaj w nocy i może być bardzo płochliwy, dlatego spotkanie z nim oko w oko jest dość mało prawdopodobne. Jeżeli jednak będziesz mieć taką okazję, staraj się zachowywać spokojnie i dyskretnie wycofaj się w inne miejsce. Jelenie zazwyczaj nie są niebezpieczne dla ludzi. Wyjątkiem jest sytuacja, w której czują się zagrożone i nie mają drogi ucieczki.
Subskrybuj
