Podczas doboru hodowlanego w większości stadnin zajmujących się prowadzeniem zwierząt rasowych zwraca się uwagę na umaszczenie koni. Stanowi ono jeden z elementów doboru hodowlanego, ponieważ jest warunkowane genetycznie. Warto wiedzieć, z czego wynikają kolory sierści i znaczeń.

Umaszczenie koni – co je warunkuje?

Jak można się domyślać, podstawową kwestią, która reguluje umaszczenie koni, jest genetyka. Kolor sierści, a w niektórych przypadkach również ogona oraz grzywy, jest kwestią występowania zestawu genów recesywnych i dominujących. Do tego dochodzi zjawisko epistazy, które prowadzi do powstawania niektórych cech.

Choć geny są ewidentnie najistotniejsze, to jednak nie stanowią jedynego elementu odpowiedzialnego za umaszczenie konia. Niemniej istotna jest obecność w skórze konkretnego pigmentu. Najczęściej zdarza się to u zwierząt w całości białych.

W końcu za barwę sierści odpowiadają też czynniki zewnętrzne. Pierwszy z nich to dieta. W sytuacji, gdy żywienie konia nie jest odpowiednio zbilansowane albo zbyt ubogie, zwłaszcza w takie substancje jak miedź i cynk, pigment może wykształcać się w mniejszym stopniu. Również konie intensywnie padokowane przez cały rok i wystawione na działanie promieni słonecznych mogą mieć jaśniejszą sierść na skutek płowienia.

Umaszczenie koni – podstawowe barwy

Podstawowe umaszczenie koni to taka barwa sierści, która potem może być modyfikowana np. ilością pigmentu czy rozjaśnieniami. Oto jakie maści się do nich zaliczają.

Maść cisawa, czyli kasztanowata

Konie maści kasztanowatej są dość popularne. Ich sierść, ogon i grzywa zwykle mają odcień rudości wpadający w żółć lub brąz. Niekiedy grzywa i ogon mogą być nieco jaśniejsze, ale ważne jest, aby koń nie miał cech podpalania na nogach, czyli ciemniejszych obszarów. Umaszczenie kasztanowate występuje w wielu rasach koni, m.in. wielkopolskiej czy american quarter horse.

Maść kara

Kary koń jest całkowicie czarny. Oznacza to, że w tym kolorze występują nie tylko sierść na ciele, ale również grzywa i ogon. Takimi końmi są te rasy fryzyjskiej.

Maść gniada

Kolejne bardzo popularne umaszczenie koni; często występują w nim np. konie pełnej krwi angielskiej. Ciało konia jest pokryte brązową sierścią w różnych odcieniach, nawet do prawie czarnego. Czarne fragmenty sierści pojawiają się na dole kończyn; taki kolor mają również grzywa i ogon.

Umaszczenie koni – maści rozjaśniane

Maści rozjaśniane mogą znacznie albo wręcz przeciwnie, bo w niedużym stopniu, różnić się od podstawowych. Podział opiera się na udziale genów, które są odpowiedzialne za konkretne rozjaśnienia.

Kremowe maści koni

Za powstanie umaszczenia rozjaśnianego kremowego odpowiedzialny jest tak zwany locus Cream. W ten sposób powstają następujące umaszczenia:

• perlino – maść gniada podwójnie rozjaśniona, z różową skórą, niebieskimi oczami i kremową sierścią; ogon, grzywa i znaczenia nadal pozostają ciemniejsze od głównego koloru;
• smoky cream – z kremową sierścią w odcieniach szarości, różową skórą i niebieskimi oczami;
• maść jelenia – pojedynczo rozjaśniona sierść gniada; sierść ma brązowy kolor od bardzo jasnego po dość ciemny brąz; skóra i oczy są jaśniejsze niż w sierści gniadej, ale grzywa i podpalania pozostają ciemnobrązowe, w odcieniu czekoladowym; to umaszczenie koni nie ma podpalania;
• cremello – maść kasztanowata podwójnie rozjaśniona, co skutkuje kremową sierścią, różową skórą i niebieskimi oczami;
• maść przydymiona kara – z niewielką różnicą od sierści podstawowej karej, lekko rudą grzywą i rozjaśnionymi oczami;
• maść izabelowata – rozjaśniona kasztanowata, w odcieniach żółci i brązu; grzywa i ogon mogą mieć kolor kłody albo być jaśniejsze od niej; takie umaszczenie mają konie palomino.

Bułane maści koni

Za maści bułane odpowiada locus Dun. Wyróżnia się następujące umaszczenia koni:

• bułane – sierść ma odcienie szarości i żółci; głowa i nogi są zwykle ciemniejsze, a kłoda i szyja – jaśniejsze; w umaszczeniu występują zarówno pręgowanie, jak i dwa kolory grzywy i ogona; do koni bułanych należą m.in. konie luzytańskie;
• myszate – jak sama nazwa mówi, sierść jest szara, jaśniejsza na kłodzie i szyi; pojawiają się dwukolorowy włos grzywy i ogona, a także pręgowanie;
• czerwonobułana – kolor rudy pojawia się w pręgowaniu, na głowie i nogach, a kłoda i szyja są rozjaśnione do beżowego z rudym odcieniem.

Szampańskie umaszczenie koni

Odpowiada za nie locus Champagne. Takie umaszczenia to:

• złotoszampańskie – ze złotymi grzywą, ogonem i sierścią;
• bursztynowoszampańskie – brązowa z odcieniem złota sierść; nogi, grzywa i ogon są ciemniejsze;
• klasyczne szampańskie – sierść jest szaroczarna, a grzywa i ogon brązoworude.

Srebrne umaszczenie koni

Za umaszczenie srebrne odpowiada locus Silver, który dotyka wyłącznie czarnego pigmentu. W efekcie do tych maści zaliczają się:

• srebrna gniada – ogon i grzywa są białe, a podpalania nieco rozjaśnione;
• srebrna kara – grzywa i ogon białe, sierść czekoladowa.

Umaszczenia koni – białe włosy i wzory

Warto wspomnieć też o białych wzorach i włosach. Mogą one tworzyć plamy, występować z kolorem podstawowym. Jest ich wiele, dlatego zaprezentujemy tylko podstawowy podział.

Wzory białych znaczeń

Białe włosy nie mają w sobie pigmentu i mogą tworzyć rozmaite wzory. Są to znaczenia srokate:

• tobiano – w tym tobiano i calico tobiano, z maścistymi plamami na białej sierści;
• overo – w tym frame overo, splash white i sabino – plamy mają zwykle postrzępione brzegi lub wyglądają jakby z robione farbą.

Prócz tego występuje też maść tarantowata w kilku wzorach, np. oszronionym, leopard, płatki śniegu czy derkach z plamami lub bez nich. Zwykle nazwy mówią jasno o charakterystyce plam.

Inne umaszczenie konia z białymi włosami to takie z dominująco białą sierścią. Mogą to być bardzo duże plamy albo, w niektórych przypadkach, koń jest całkowicie biały z różową skórą i brązowymi albo niebieskimi oczami.

Wzory białych włosów

W umaszczeniu koni występują następujące wzory:

• dereszowatość;
• rabicano;
• maść siwa.

Przez wiele lat uważano, że maść siwa jest błędną mutacją. Nie jest to prawdą, bo każde umaszczenie inne niż podstawowe jest uwarunkowane mutacją genetyczną, zarówno jeśli chodzi o jednolite ubarwienie, jak i plamki.

Biel w umaszczeniach podstawowych

Z zasady nie uważa się bieli na maści podstawowej za inną odmianę jak np. konie dereszowate. Odmianami białych znaczeń są:

• koronki – przy nasadach kopyt;
• skarpetki – biały pas na pęcinie;
• pończoszki – biały pas na stawie skokowym;
• gwiazdki – plama na wysokości oczu;
• chrapka – plama między chrapami;
• łysina – podłużny pas przez cały pysk;
• strzałka – pas rozszerzony na górze, wąski na dole, zaczynający się ponad oczami;
• latarnia – plama zachodząca na oczy i pysk konia.

Czy koń może być albinosem?

Na zakończenie warto dodać, że umaszczenie koni nie może być albinotyczne, choć niektóre zwierzęta wyglądają na albinosy. Niemniej jednak ze swoim zestawem genów nie mogą osiągać mutacji, która odpowiada za albinizm.

Umaszczenie koni jest sprawą bardzo skomplikowaną. Nawet na maści zasadniczej mogą występować rozmaite znaczenia, np. w dolnych odcinkach nóg czy na zadzie. Mogą też dotyczyć całego konia. Wiele z nich jest trudnych do rozpoznania dla amatorów.

Najczęściej zadawane pytania

Jakie są umaszczenia koni?

Wyróżniamy maści konia podstawowe (kasztanowata, gniada i kara), rozjaśnione kremowe (izabelowata, jelenia i cremello), rozjaśnione bułane (czerwonobułana, bułana i myszata), rozjaśnione srebrne (gniado srebrna i karo srebrna).

Jak się nazywa koń w łaty?

Koń w łaty to koń srokaty.

Jaki jest koń kary?

Koń kary to koń czarny.

Jak wygląda maść gniada?

Maść gniada oznacza brązową sierść czarnymi dolnymi częściami kończyn i grzywą.