Australia kojarzy nam się przede wszystkim z egzotyczną fauną. Filmy z gigantycznymi owadami i goniącymi ludzi pająkami budzą grozę w mieszkańcach pozostałej części świata. Ptasznik australijski ze swoim dużym czarnym ciałem doskonale wpisuje się w ten mało sympatyczny obraz. Uchodzi za pająka groźnego i bardzo niebezpiecznego. Czy to przekonanie ma pokrycie w rzeczywistości? Odpowiadamy!
Ptasznik australijski czy Atrax robustus? Nazewnictwo
Na początku warto zaznaczyć, że pająk, o którym mowa, nie należy do rodziny ptasznikowatych (Theraphosidae). Określenie ptasznik australijski jest więc wyłącznie potoczne.
Chcąc być bardziej konkretnym, najlepiej używać łacińskiej nazwy gatunku, czyli Atrax robustus. Dobrze sprawdzi się także inna polska nazwa – podkopnik.
Pająk atraks – pochodzenie
Obszar wstępowania ptasznika australijskiego ogranicza się niemal wyłącznie do okolic Sydney. Warto zwrócić uwagę na tę informację, ponieważ mówi ona sporo na temat tego, w jakich warunkach funkcjonują te pająki.
Sydney to miasto chłodne, w którym panuje dosyć duża wilgotność. Podkopnik raczej nie występuje na otwartych terenach. Zazwyczaj ukrywa się w ziemi. Spotkasz go także:
- w skalnych szczelinach;
- pod kamieniami;
- w gęstych krzakach;
- w szczelinach drzew.
Jak wygląda jadowity pająk australijski?
Na zdjęciach atraks często przestawiany jest w takiej perspektywie, że wydaje się naprawdę duży. Tymczasem mamy do czynienia z pająkiem dość średnich rozmiarów. Długość jego ciała rzadko przekracza 35 milimetrów, przy czym samce są nieco mniejsze i smuklejsze niż samice.
Charakterystyczną cechą tego pająka jest brunatnoczarny kolor. Jego ciało jest błyszczące, gładkie, pozbawione włosów.
Ptasznik australijski – zachowania i długość życia
Tak jak w przypadku większości pająków, w przypadku tego gatunku także występuje duża dysproporcja między długością życia samców i samic. Te ostatnie mogą żyć nawet 20 lat. Samce zazwyczaj padają w wieku lat 3–4.
Pająki tego gatunku mają reputację bardzo agresywnych. Często można spotkać się z historiami o tym, jak z dużą zaciętością gonią przerażonych uciekających ludzi. Oczywiście w tych opowieściach jest mnóstwo przesady. Atraks nie ściga ludzi. Zdecydowanie jednak nie należy do gatunków potulnych i łagodnych.
Na co dzień pająki tego gatunku budują bardzo charakterystyczne leje ze swoich sieci. Ukrywają się w nich i czekają na ofiarę. Na uwagę zasługuje też ich zachowanie w sytuacji zagrożenia.
Potencjalny napastnik dostaje szansę na wycofanie się. Pająk „straszy go”, unosząc się na tylnych nogach i wyraźnie eksponując kły jadowe. Jeżeli w tym momencie napastnik się nie wycofa, następuje atak, który jest błyskawiczny i bardzo skuteczny.
Atrax jest najłagodniejszy na przełomie lata i jesieni. Samce wędrują wówczas w poszukiwaniu samic. W tym okresie dochodzi także do najczęstszych spotkać z człowiekiem, a co za tym idzie – znacznie częstszych ugryzień.
Atraks – najbardziej jadowity ptasznik?
Atrax robustus ma opinię najbardziej jadowitego ptasznika na świecie. Czy jest to bliskie prawdy? Nie, ale jego jad mimo wszystko może być niebezpieczny.
Czy jad atraksa jest groźny dla człowieka?
Niestety tak. Jad ptaszników australijskich zawiera kilkadziesiąt toksyn, które niemal natychmiastowo zabijają jego główny pokarm, czyli owady. Dla człowieka i innych naczelnych groźna jest jedna z nich – neurotoksyczny robustoxin.
Warto przy tym zaznaczyć, że ptasznik australijski niemal nigdy nie stosuje tak zwanych suchych ukąszeń. Jego agresywny charakter sprawia, że aż 95% wszystkich ugryzień zawiera jad.
Ukąszenia pająka australijskiego
Samce atraksów są zdecydowanie bardziej jadowite niż samice. Niestety, to one wędrują w poszukiwaniu partnerki i najczęściej natykają się na ludzi.
Trzeba jedna zaznaczyć, że w ciągu ostatnich 100 lat doszło jedynie do kilkunastu przypadków zgonów spowodowanych ugryzieniem tego pająka. Co istotne, ostatnia śmierć miała miejsce przed 1980 rokiem, czyli przed wynalezieniem surowicy.
Ten gatunek pająka gryzie co roku 40 czterdziestu osób. Warto zaznaczyć, że nawet przed wynalezieniem surowicy umierały przede wszystkim osoby starsze i dzieci. Świadczy to o tym, że atraks raczej nie jest w stanie zabić dorosłego zdrowego człowieka.
Objawy ukąszenie ptasznika australijskiego
Mimo wszystko ugryzienie tego pająka nigdy nie powinno być ignorowane. Szczególnie istotne są objawy ze strony układu neurologicznego. To przede wszystkim:
- łzawienie oczu;
- ślinotok;
- skurcze mięśni;
- rozszerzenie źrenic;
- potliwość;
- wzrost ciśnienia krwi;
- kołatanie serca;
- wymioty.
W skrajnych przypadkach występują odma płucna i ustanie akcji serca.
Co robić w przypadku ugryzienia?
Jeżeli dojdzie do ugryzienia przez pająka tego gatunku, konieczna jest jak najszybsza hospitalizacja. Niezbędne będzie także podanie surowicy i stałe monitorowanie stanu pacjenta.
Lekarze uważnie obserwują osobę ugryzioną. Po pierwszej dawce surowicy trzeba odczekać 15 minut i podać kolejną. Jeżeli po kolejnym kwadransie objawy całkowicie nie ustąpią, podaje się kolejne dawki – aż do skutku.
Zazwyczaj wystarczą 2–4 dawki. W niektórych przypadkach trzeba jednak podać jej dużo więcej. Rekordziści przyjęli kilkanaście dawek!
Pająk atraks – czy można hodować go w terrarium?
Nie. Pająk ten nie jest dostępny w handlu, co spowodowane jest przede wszystkim tym, że wywożenie elementów fauny z Australii jest bardzo trudne i objęte wieloma zakazami.
Dodatkowo w naszym kraju obowiązuje bezwzględny zakaz hodowli atraksa. Znajduje się on w I kategorii listy zwierząt niebezpiecznych Ministerstwa Środowiska.
Rozmnażanie ptasznika australijskiego
Samice dojrzewają płciowo w okolicach 4. roku życia. Wówczas zaczynają wydzielać zapach, który wabi samce. Te z kolei wędrują w poszukiwaniu gniazda, w którym czeka potencjalna partnerka.
Samiec nie zawsze ginie podczas kopulacji. Jego długie odnóża pozwalają przytrzymać samicę w taki sposób, aby nie mogła go pożreć.
Jeżeli kopulacja przebiegła prawidłowo, samica składa w swoim gnieździe około 100 jaj, które umieszczone są w kokonie. Opiekuje się nimi i broni przed potencjalnymi drapieżnikami. Nimfy wylęgają się po około 3 tygodniach i pozostają w gnieździe matki na kilka miesięcy. Opuszczają je dopiero po drugiej wylince, kiedy są już w stanie funkcjonować samodzielnie.
Ptasznik australijski – ciekawostki
- Wbrew niektórym opiniom pająki tego gatunku nie gonią ludzi;
- jad atraksa jest dużo bardziej niebezpieczny dla ludzi i innych naczelnych niż dla pozostałych ssaków. Ugryzienie, które może zabić dziecko, raczej nie zrobi krzywdy psu czy kotu;
- ptasznik australijski może przebywać pod powierzchnią wody przez około 30 godzin. Wszystko dzięki pęcherzykom powietrza, które znajdują się pomiędzy włoskami na jego ciele.
Ptasznik australijski – podsumowanie
Ptasznik australijski – czyli Atrax robustus – to agresywny i jadowity pająk, który występuje wyłącznie na bardzo niewielkim obszarze południowej Australii.
Ten pająk często jest opisywany jako krwiożercza bestia. Tymczasem do ugryzień dochodzi przede wszystkim wtedy, kiedy wędrujący w poszukiwaniu samicy samiec zabłądzi w pobliże ludzkich siedzib. Od ponad 40 lat nie odnotowano żadnego przypadku zgonu w wyniku ukąszenia, chociaż jeżeli do niego dojdzie, konieczna jest natychmiastowa hospitalizacja i podanie surowicy.
Ptasznik australijski nie może być hodowany w terrariach. To gatunek objęty zakazem hodowli. Nie ma więc ryzyka, że natkniesz się na niego w innym miejscu na świecie.
Fot. Toby Hudson via Wikipedia, CC BY-SA 3.0 au
Subskrybuj
