Koszatka (Dryomys nitedula) – opis, cechy, występowanie

Do rodziny koszatek zalicza się kilka gatunków niewielkich gryzoni. Wśród nich są między innymi koszatka leśna, wełnista i beludżystańska. Zdecydowanie najpowszechniejsza, również w Europie, jest pierwsza z wymienionych. Wszystkie ze wspomnianych ssaków należą do rodziny popielicowatych. W celu poznania ich rodzaju, zdecydowanie najlepiej skupić się na opisie koszatki leśnej. Ponieważ występuje między innymi w Polsce, hasło w encyklopedii – o charakterystyce, budowie i występowaniu – jest najbardziej rozbudowane.

Koszatka – wygląd i cechy charakterystyczne

Koszatka wielkością zbliżona jest do dużej myszy, ale wyglądem nie przypomina żadnego innego gryzonia, dlatego ewentualne pomyłki w identyfikacji są mało prawdopodobne. Długość ciała zwierzęcia waha się od 7 do 11 centymetrów, natomiast ogona od 6 do 9 centymetrów.

Kolor puszystego futra na grzbiecie koszatki jest szarobury, natomiast na brzuchu zdecydowanie jaśniejszy (nawet biały). Oba kolory oddzielają się wyraźną linią znajdującą po obu bokach ciała gryzonia. Ma wystające, wyraźnie widoczne uszy. Oczy są duże i ciemne. Na głowie znajduje się natomiast charakterystyczna czarna przepaska – od oczu do uszu.

Środowisko i występowanie

Koszatki to zwierzęta nadrzewne. Zamieszkują lasy liściaste oraz mieszane. Najlepiej czują się w wysokich, rozwiniętych drzewostanach. Kluczowe jest zwarcie koron drzew. Najchętniej wybierają starsze lasy mieszane, z bogatym podrostem i podszytem. Występują również w lasach w górach, gdzie najczęściej wybierają świerczyny.

Koszatkę spotkać można zarówno w Europie Środkowej, jak i południowo-wschodniej, ale również w Azji. Najdalej na zachód stwierdzono jej obecność w Szwajcarii, natomiast na południu w północnej części Włoch. W Polsce również występuje, ale jej rozmieszczenie w ostatnich dekadach się zmieniało. Obecnie szacuje się, że najwięcej koszatek występuje na północnym Podlasiu, w północnej części Puszczy Świętokrzyskiej oraz w Babiogórskim Parku Narodowym. Dawniej występowały w Sudetach.

Zimowanie, rozmnażanie i odżywianie koszatek

Koszatki zapadają w sen zimowy, z którego budzą się wcześnie, ponieważ już na przełomie marca i kwietnia. Zakładają gniazda znajdujące się dziuplach, ewentualnie żyją w sztucznych budkach lęgowych. Kryjówek poszukują pod ziemią, często wykorzystują fundamenty znajdujących się w lasach zabudowania. Przesypiają zimę bez wybudzania.

Samice rodzą raz do roku – w okolicach czerwca/lipca – do sześciu młodych. Ciąża trwa 90 dni. Osobniki uzyskują dojrzałość płciową w drugim roku życia. Młode rodzą się nagie i ślepe. Do trzeciego tygodnia żywią się mlekiem, później innymi pokarmami, zarówno roślinnymi, jak i zwierzęcymi. Koszatki mają urozmaiconą dietę. Wczesną wiosną jedzą młode listki i pędy, później owoce i nasiona drzew leśnych. Pokarm mięsny ma dla nich duże znaczenie – zjadają bezkręgowce, ale również lęgi ptaków (zarówno ptasie jaja, jak i pisklęta), stanowiąc dla nich zagrożenie.

Ochrona

W większości krajów, w których występują koszatki, są one pod ochroną. Dba się o ich dobrostan, a w miejscach, w których występują, zabezpiecza się strukturę drzewostanu, żeby ułatwić im funkcjonowanie. Wiesza się również budki, które mają im zastępować dziuple. To oczywiście rozwiązanie stosowane w momencie, gdy stwierdzony zostanie brak kryjówek odpowiednich dla tego gatunku gryzoni. Ciekawostką niech będzie fakt, że w lasach, w których nie występuje zwarcie koron drzew, instaluje się specjalne liny, które pozwalają koszatkom na swobodne poruszanie się – niezbędne dla ich trybu życia.

Co ciekawe, choć o ssaki z tej rodziny dba się w wieku krajach, są one uznawane przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) za gatunek „najmniejszej troski”, w którego wypadku nie ma zagrożenia wyginięcia. 

Status gatunku w Polsce

Koszatki są objęte w Polsce ochroną ścisłą, co oznacza, że są na liście gatunków, które wymagają czynnej ochrony. Ta pochodzi z Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 roku. Od lat status tych niewielkich ssaków się nie zmienił i nie ma przesłanek, że w przyszłości będzie inaczej.

Popielate, niewielkie ssaki, które znajdują się w większości atlasów zwierząt to koszatki. Spotkanie ich na żywo jest rzadkim zjawiskiem – nie dość, że nie ma ich dużo, to są bardzo płochliwe. Prowadzą nocny tryb życia. To bez wątpienia ssaki interesujące z powodu swojego wyglądu, a także zachowania. Ich niewielka populacja sprawia, że w wielu krajach są pod ochroną. Ma to zapobiec zmniejszenia ich populacji. Jeśli chodzi o nazewnictwo, gryzonie te dawniej określano wspólnym mianem „koszatek”, ale obecnie rozróżnia się je na leśne, wełniste i inne. Ma to na celu doprecyzowanie, o które zwierzę konkretnie chodzi.