Konik polski – dziki koń z Roztoczańskiego Parku Narodowego

Konik polski, inaczej nazywany konikiem biłgorajskim, to polska rasa późno dojrzewającego konia. Głównie kojarzona jest z terenami wschodniej Europy. Wywodzi się z rejonów Puszczy Białowieskiej, skąd została przeniesiona na Lubelszczyznę. Tu do dzisiaj istnieje rezerwat koników polskich. Co wyróżnia tę rasę pośród innych ras koni?

Konik polski – historia rasy

Za dzikich przodków koników polskich uważa się leśne tarpany. To zwierzęta podobne do odnalezionych w 1876 roku w Azji przez naukowca Nikołaja Przewalskiego koni Przewalskiego. Do końca XVII wieku mieszkały w lesistych obszarach na wschodzie Polski, Litwy i Prus. W okolicach Puszczy Białowieskiej żyły do 1780 roku. Następnie zostały przeniesione do zwierzyńca hrabiów Zamoyskich, znajdującego się nieopodal Biłgoraja. Około 1806 roku w okolicy panowała okrutna bieda, dlatego hrabiostwo rozdało je okolicznym chłopom. Natomiast w 1914 roku Stanisław Schuch oraz Jan Grabowski opisali myszate koniki z okolic Biłgoraja.

Nazwę „konik polski” zapoczątkował profesor Tadeusz Vetulani. Dzięki jego staraniom w 1936 roku zaczęto odtwarzać konika prymitywnego o charakterystycznych dla tarpana leśnego cechach w rezerwacie Puszczy Białowieskiej. Zaledwie trzy lata później populacja liczyła już 40 osobników. Niestety w trakcie II wojny światowej hodowla została zniszczona, a część zwierząt zrabowana i wywieziona. Po wojnie ocalałe konie trafiły w 1949 r. do Popielna, gdzie rozpoczęto ponowną hodowlę. W 1955 roku tę stadninę przejęła Polska Akademia Nauk.

Konik polski – budowa

Warto wiedzieć, jak wygląda konik polski. Wzrost tej rasy nie jest imponujący – osiąga ona ok. 136 cm wysokości. Charakteryzuje ją silna i krępa budowa ciała. Polski konik ma proporcjonalną, lekką głowę z szerokim czołem i prostym profilem, umocowaną na krótkiej, szerokiej i prostej, nisko osadzonej, dosyć muskularnej szyi. Uszy są duże i grube, oczy błyszczące. Kłąb niewyraźny, krótkie łopatki, natomiast tułów dosyć długi, a grzbiet łęgowaty. Klatka piersiowa jest głęboka, a brzuch pojemny i często obwisły; tułów kończy ścięty zad. Kończyny mocne, suche i krótkie. Bywa, że mają nieprawidłową podstawę. Kopyta niezbyt duże, ale za to mocne.

Konik polski – umaszczenie

Koniki polskie zazwyczaj są myszatej maści. Mają gęste i czarne grzywy. Ogon jest osadzony głęboko z nielicznymi jasnymi włosami. Na grzbiecie jest widoczna czarna pręga grzbietowa, również można zauważyć pręgi na stawach skokowych i nadgarstkowych, sporadycznie występuje pręga łopatkowa.

Konik polski – zdrowie i długość życia

Jedną z głównych zalet koników polskich jest ich dobre zdrowie. Wyjątkowo odporny na rozmaite choroby i szkodliwe warunki zewnętrzne – taki jest konik polski. Ile żyje, zależy głównie od tego, w jaki sposób człowiek o niego dba. Szacuje się, że zdrowa klacz w sprzyjających warunkach może dożyć 30 lat, żyjąc w stadach rezerwatowych.

Konik polski – pielęgnacja

Niezwykle ważna w kwestii utrzymania konika polskiego w odpowiedniej kondycji jest odpowiednia pielęgnacja kopyt zwierzęcia. Po każdym treningu trzeba sprawdzać stan kopyt, czy aby nie ma przerostów i innych zmian, które mogą być symptomem schorzenia. Zawsze po zakończonej pracy należy skrupulatnie oczyścić kopyta przy użyciu specjalnego drewnianego noża.

Konik polski – charakter

Klacze i ogiery koników polskich to zwierzęta o niezwykle łagodnym i przyjaznym usposobieniu. Łatwo dostosowują się do nowego miejsca i dobrze radzą sobie w sytuacjach kryzysowych. Ponadto warto podkreślić, że mają dużą łatwość w uczeniu się i są bardzo wytrwałe, dlatego czasem spotyka się koniki polskie pod siodło.

Konik polski – użytkowość

Do zalet, które wpływają na hodowlę konika polskiego, zaliczają się m.in.:

• płodność;
• dobre zdrowie;
• odporność;
• niewybredność pokarmowa;
• umiejętne radzenie sobie w trudnych sytuacjach;
• zdolności adaptacyjne w trudnych warunkach bytowania;
• wytrwałość;
• łagodność;
• łatwość uczenia się.

To wszystko sprawia, że konik polski uważany jest za wszechstronne, szlachetne zwierzę. Wykorzystuje się go jako konia roboczego w małych gospodarstwach rolnych oraz sadowniczych, gdzie pełni funkcję jako koń zaprzęgową. Ponadto jest niezłomny i niezawodny, dlatego często wykorzystywany do transportu. Używa się go też jako wierzchowca do jazdy rekreacyjnej, np. w rajdach konnych, hipoterapii i pracy z dziećmi.

Konik polski – hodowla

Pierwsza zorganizowana hodowla konika polskiego została rozpoczęta w Polsce w 1923 roku. Miało to miejsce w Państwowej Stadninie Koni w Janowie Podlaskim oraz potem w 1928 roku w Folwarku Dworzyszcze, będącym własnością Liceum Krzemienieckiego, na bazie odłowionych osobników. Wszystko w celu ochrony zasobów genetycznych tej pierwotnej, naturalnej rasy. Aktualnie w kraju istnieje sześć ośrodków hodowli rezerwatowej konika polskiego. We wschodniej Polsce są to:

• Zwierzyniec;
• Biebrza;
• Popielno;
• Zielony Ostrów.

Natomiast na zachodzie kraju:

• Kliniska;
• Milicz.

Główne ośrodki hodowlane konika polskiego w warunkach stajennych to:

• Popielno;
• Stado Ogierów Sieraków;
• Stadnina Koni Dobrzyniewo;
• Stadnina Koni Racot;
• Państwowa Stadnina Koni w Jeżewicach.

Program introdukcji Konika polskiego w Bieszczadach

Ciekawa jest podjęta w październiku 2007 roku próba introdukcji konika polskiego w Bieszczadach. Zwierzęta ulokowano w adaptacyjnej zagrodzie na obszarze dawnej wsi Radziejowa. Program zakładał wypuszczenie koni na wolność po kilkuletniej adaptacji. Celem było powstanie tabunów oraz wytworzenie całkowicie naturalnych stosunków stadnych w ich obrębie. Dziko żyjące konie mają wypełnić niszę ekologiczną, jaką stanowią łąki, tereny leśne, pastwiska oraz przestrzenie po opuszczonych wioskach. Prymitywne koniki w naturalny sposób mogą zająć się pielęgnacją krajobrazu, zapobiec zarastaniu gruntów rolnych drzewami i roślinami krzewiastymi.

Konik polski – ceny

Ile kosztuje konik polski? Cena najtańszych okazów wynosi już nawet 5000 zł. Za szczególne osobniki przyjdzie ci jednak zapłacić nawet 20000 zł. Warto wiedzieć, że w Polsce koszty utrzymania można zmniejszyć, jeśli chodzi o konika polskiego. Dopłaty do hodowli samic – przynajmniej dwóch w stadzie – w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich wynoszą 1700 zł. Przyznawane są raz w roku przez pięć kolejnych lat. Warunkiem jest to, że klacze konika polskiego uczestniczą w programie ochrony zasobów genetycznych.

Konik polski – ciekawostki

1. Konik polski stanowi symbol utworzonego w 1974 roku Roztoczańskiego Parku Narodowego – sylwetka zwierzęcia znajduje się w logotypie parku.
2. 6 marca 1989 roku Poczta Polska wydała kolekcję (sześć sztuk) znaczków zatytułowaną „Konie”. Najdroższy z serii przedstawiał konika polskiego i kosztował wówczas 70 zł. Zaprojektował go Henryk Chyliński.
3. 24 lutego 2014 roku Narodowy Bank Polski wybił monety z serii zatytułowanej „Zwierzęta świata” – konik polski wystąpił na nominałach 20 zł i 2 zł.
4. W innych krajach koniki polskie nadal nazywane są tarpanami.

Cechy konika polskiego pozwalają na wszechstronne użytkowanie tej rasy. Dzięki niskiemu wzrostowi, otwartości w kontakcie z człowiekiem i łagodnemu charakterowi fantastycznie sprawdza się ona w pracy z dziećmi i hipoterapii.

Fot. główne: Lilly M via Wikipedia, CC BY-SA 3.0